Advies arbeidsmigranten ‘forse opgave voor gemeenten’

Misstanden in de leef- en werksituatie van arbeidsmigranten tegengaan heeft een forse impact op gemeenten, als tenminste het vandaag verschenen advies van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten wordt overgenomen. Dat stelt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Uitwassen
In haar eerste reactie zegt de VNG het goed te vinden dat het aanjaagteam, onder leiding van oud-SP-leider Emile Roemer, opnieuw de aandacht vestigt op de misstanden en met concrete aanbevelingen komt. Het adviesrapport ‘Geen tweederangsburgers’ laat volgens de vereniging zien dat er genoeg goede voorbeelden zijn, maar dat er helaas toch ook veel malafide werkgevers, uitzendbureaus en huisvesters zijn rond arbeidsmigranten. ‘Gemeenten en hun inwoners worden geconfronteerd met de uitwassen hiervan.’

Forse impact
Maar de plannen van Roemer hebben eveneens een forse impact op gemeenten, zowel financieel en organisatorisch als politiek-bestuurlijk, vooral door de adviezen op het gebied van extra huisvesting, intensivering van handhaving en verbetering van de registratie. En bijvoorbeeld in het sociaal domein door extra taken met betrekking tot de integratie van arbeidsmigranten.

Registratie verbeteren
In het rapport staan aanbevelingen om malafide praktijken bij uitzendbureaus, werkgevers en huisvesters tegen te gaan en ervoor te zorgen dat arbeidsmigranten na het verliezen van hun werk niet meteen dakloos kunnen raken en aanspraak blijven houden op zorg. De VNG onderschrijft het belang om op korte termijn de registratie van arbeidsmigranten te verbeteren, zodat gemeenten weten waar arbeidsmigranten verblijven. Dit leidt nu tot problemen bij gemeenten.

Werkgever niet ook huisbaas

In het advies staat dat er een einde moet komen aan de koppeling tussen werken en wonen. Dat de werkgever tegelijkertijd huisbaas is, leidt tot te veel afhankelijkheid. Van gemeenten wordt verwacht dat ze de bouw van extra huisvesting van arbeidsmigranten faciliteren door bestemmingsplannen en vergunningen. Momenteel is er een tekort van 150.000 bedden. Dit is volgens de VNG een forse opgave, omdat gemeenten al voor de forse opgave staan om extra woonruimte te faciliteren. ‘Dit vraagt om goede afspraken tussen rijk, provincie en gemeenten, en om een realistisch tijdspad.’

Hogere eisen aan uitzendbureaus
Roemer adviseert het kabinet om flink hogere eisen stellen aan uitzendbureaus. Zij zouden voortaan een certificaat moeten hebben dat bewijst dat zij zich houden aan cao's en zaken als huisvesting en zorgverzekeringen fatsoenlijk hebben geregeld. Volgens Roemer heeft de coronacrisis de problemen rond arbeidsmigranten nog scherper op de kaart gezet. ‘Inmiddels is iedereen er wel van overtuigd: dit kan zo niet langer. We moeten ervoor zorgen dat geen enkele arbeidsmigrant meer in een situatie belandt waar u of ik ook niet in zouden willen belanden.’

Te gemakkelijk vergunning

Een belangrijke oorzaak is volgens Roemer dat het veel te makkelijk is om een uitzendbureau op te richten. Sinds het vergunningenstelsel is afgeschaft, is het aantal toegenomen van 4000 naar circa 14.000. ‘En er zijn te veel kwaadwillende ondernemers actief.’ Door strengere regels te hanteren, moet het kabinet wat Roemer betreft het kaf van het koren scheiden. Goed toezicht met jaarlijkse controles moet ervoor zorgen dat een bedrijf altijd aan de voorwaarden voldoet. ‘En dat moet geen controle op papier zijn’, waarschuwt hij. Goedwillende bedrijven voldoen volgens hem nu al aan de eisen en hoeven zich dus geen zorgen te maken. ‘Het zal alleen een probleem worden bij bedrijven die er een zooitje van maken. En dat is nou precies de bedoeling.’

Samenwerking in handhaving
De VNG constateert dat in het advies wordt gepleit voor structurele samenwerking op het gebied van handhaving tussen onder meer gemeenten, Inspectie SZW, SVB, UWV en Belastingdienst, en het intensiveren van de handhaving en dat wordt voorgesteld ook te gaan samenwerken met private partijen die huisvesting certificeren. Het aanjaagteam beveelt aan om bestaande keurmerken te integreren. De VNG wil het rapport nog nader bestuderen en komt binnen twee weken met een schriftelijke reactie op de adviezen van het aanjaagteam. Volgens minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid streeft het kabinet ernaar zijn reactie op het advies vóór het algemeen overleg Arbeidsmigratie naar de Kamer te sturen. Dat overleg is op 16 december.