Omar Ramadan zijn laatste advies: ‘Kijk naar buiten’

Na 16 jaar zwaait Omar Ramadan af als directeur van RadarAdvies om als voorzitter van het tweehoofdige College van Bestuur bij Sofia Scholen verder te gaan. Met 7.000 leerlingen op 29 scholen is dat een van de grotere koepels voor primair onderwijs. Tijd voor reflectie. Met een dosis advies (natuurlijk).

Collega’s hadden inmiddels allang verwacht dat hij vertrokken zou zijn. Niet omdat hij het niet naar zijn zin had bij Radar, in tegendeel, maar er zou toch allang een interessant aanbod de revue zijn gepasseerd? Dat is ook zo. Hij kreeg best aantrekkelijke aanbiedingen. “Maar ik wil geen soort beleidsambtenaar worden.” En Den Haag vindt hij al ver van huis: “Ik wil graag mijn kinderen naar school kunnen brengen.” Bovendien maakt de diversiteit aan opdrachten bij Radar werken een ‘wereldbaan op zich’, maar Omars’ ambitie is nu die van bestuurder.

Omar staat bekend als iemand met een ijzersterk geheugen, betrokken bij de kleinste details en als iemand met een groot rechtvaardigheidsgevoel. De een voelt zich meteen bij hem op zijn gemak, de ander lukt het maar niet om écht hoogte van hem te krijgen, ondanks dat iedereen met hem door een deur lijkt te kunnen. Collega’s die veel met hem samen reisden voor het Radicalisation Awareness Network, waar hij leiding aan gaf, weten misschien nog het meest van hem. Omar, wie ben jij?

“Ik ben heel serieus, een harde werker, maar ook een losbol die van feesten houdt. Dit zijn een beetje twee zielen in mijn borst. Work hard, play hard. Het is een beetje een besmette term, maar ook zeker binnen Radar werken nogal wat mensen lang en veel met elkaar. We verzetten veel werk en bereiken veel dingen. Het werk is best intensief, dus dan is het ook goed om samen lol te maken.”

Collega’s noemen je in eerste plaats ambitieus. Waarom ben je 16 jaar bij Radar gebleven?

“Ja, ik ben ambitieus. Beter te streven naar het onmogelijke dan te berusten in het haalbare. Met dat soort ambitie kom je verder. Tot voor kort heb ik op aanbiedingen altijd gezegd: nee dank je, ik heb al een baan. Het is hier een prachttijd geweest. Heb veel onderwerpen op mijn bord gehad. Maar deels werkte ik hier ook nog, omdat ik steeds een andere functie en positie kreeg. Ik kwam binnen als broekie van 27 en mocht meteen als senior aan de slag en werd vrij snel coördinator en toen manager. Ik was het vooraf niet van plan, maar op m’n 32e was ik al directeur. Ook omdat daar ruimte voor ontstond.”

Waarom ga je dan nu wél weg?

“Een half jaar geleden nam ik me voor om een nieuwe stap te maken. RadarAdvies gaat in 2020 een nieuwe fase in (nieuw managementteam, red.), evenals RAN met een nieuw 4-jarig contract. En ik wil bestuurder worden van een uitvoeringsorganisatie in het publieke domein. Niet van een koekjesfabriek of ander consultancybureau. Ik wil oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken blijven bieden en ik vind het wel stoer om de chef te zijn bij een fikse publieke instelling als Sofia Scholen.”

En misschien wel nóg stoerder omdat je niet uit het onderwijs komt?

“Ja. Al is dat niet helemaal waar, want ik ben zowel lid van de raad van toezicht van de UvA als van jeugdzorgaanbieder Levvel (voorheen: Spirit de Bascule). Dus ik heb veel met de jeugd te maken, ook bij Radar. Mijn vrouw werkt overigens ook in het onderwijs.”

Je bent altijd al maatschappelijk betrokken geweest. Je koos voor studies politiek en filosofie, was voorzitter van de Jonge Socialisten, was lid van het partijbestuur van de PvdA, woordvoerder van de Algemene Rekenkamer en vicevoorzitter van de Raad van Toezicht van ROC Mondriaan, om er maar een paar te noemen.

“Dat ik voor sociale wetenschappen heb gekozen, komt door mijn ouders. Zowel mijn moeder als vader hadden een erg maatschappelijke focus. Ik wilde als middelbare scholier journalist worden, ben uiteindelijk politicologie en filosofie gaan studeren en ben bij Radar gaan werken en blijf ook nu nog in het publieke domein actief.”

Wat kreeg je mee van je ouders?

“M’n moeder heeft een heel sociale inborst en een groot rechtvaardigheidsgevoel. Zeer maatschappelijk betrokken. En ze kiest snel voor de underdog. En m’n vader is een ontzettende communicator. Hij praat heel veel. Dat heb ik ook wel.”

Wat heeft er meest toe bijgedragen dat je goed terecht bent gekomen?

“Mijn vader zei altijd tegen me dat ik in de maatschappij op -1 zou beginnen en dat ik daarom extra mijn best zou moeten doen. Daar ben ik me mijn hele leven al van bewust.”

In een ander interview zei je dat de stap van nul naar een het moeilijkst is. Voelt het alsof jij nog een stap extra heb moeten doen? Alsof je bij -1 moest beginnen?

“Iedereen met een naam als die van mij weten dat een hoop mensen daar geen positief beeld van hebben.”

Heb je er daarom voor gekozen om jouw drie kinderen de Nederlandse naam van je vrouw mee te geven?

“Ja, dat was een bewuste keuze om ze niet te belasten met een naam waar veel mensen een negatief beeld bij hebben. Helaas kunnen kinderen in Nederland last krijgen van hun naam. Buitenlands zijn, of een vader hebben die uit Egypte komt, zoals ik, is één ding, maar een islamitische achternaam dragen is echt iets anders. En misschien speelde dat in onze overweging vijftien jaar geleden nog wel meer een rol toen islamitisch extremisme in opkomst was.”

Welk advies van je ouders geef je zelf aan je kinderen mee?

“Dat zijn twee dingen. Ik hoef daar niet veel moeite voor te doen, maar ik vraag ze wel om maatschappelijk bewust te zijn. Dan schuif ik bijvoorbeeld een krant onder hun neus met als boodschap: kijk om je heen. Mijn oudste dochter zegt dan dat ze dat al doet en dat dat door Instagram komt, maar ik denk dat dat ook wel iets met mij te maken heeft …”

Wat doe je het liefst met je gezin?

“We zijn alle vijf wel een beetje verliefd geworden op een stevige zomervakantie en het liefst ver weg. Maar de vliegschaamte heeft ook ons bevangen. Maar waarheen je ook gaat, het komt er voor mij op neer dat een lange tijd samen zijn je gezin dicht bij elkaar brengt.”

Wat zijn je grootste achievements bij Radar?

“Ik hoop dat RadarAdvies mijn grootste achievement is. Dat het bedrijf is verbeterd en verder is gekomen en het niet is blijven hangen in oude methodes en onderwerpen uit het verleden. Dat het bureau is meegegaan met zijn tijd. Er zijn veel jonge mensen komen werken, we zijn ons met nieuwe uitdagende en urgente onderwerpen gaan bemoeien. We zijn op nieuwe manieren gaan werken. Niet alleen gedetacheerd, maar ook in onderzoeksteams bijvoorbeeld.”

Wat is minder gelukt?

“Ik blijf hopen dat meer adviseurs stevig eigenaarschap gaan tonen als rolmodel in de markt en dat ze ook mede-eigenaar worden van het bedrijf. Dat voelt echt anders. Evengoed is RadarAdvies nu optimaal geëngageerd.”

“Verder vind ik dat Europa en Nederland nog beter aan elkaar verbonden kunnen worden. We hebben het vaak over het sociaal domein, maar je moet niet blijven hangen in bepaalde onderwerpen. Kijk naar buiten. Het beleid wordt voor een groot deel in Europa bepaald. Ook een deel van de sociale zekerheid wordt op elkaar afgestemd.”

Waarom kies je nu voor het onderwijs?

“Ik geloof wel dat in het onderwijs het meest m’n hart ligt. En als bestuurder in het onderwijs zie je direct effect. Als je het goed doet, zie je dat er weinig uitval is, dat kinderen die niet met de beste kansen binnenkomen wél met de hoogste cijfers op 12-jarige leeftijd de school verlaten.”

“Primair onderwijs verdient het om in te investeren. De kaalslag van het primair onderwijs is een nationale schande. Er is geen onderwijsvorm zo intensief. Acht jaar lang, vijf dagen per week, zes uur per dag. Dat is een enorme investering die we doen in de vorming van de eerste acht jaar van ieders educatieve vorming en ontwikkeling. Dat zouden we super goed in orde moeten hebben om iedereen in Nederland een mooie kans te geven. Dat gebeurt nu onvoldoende. Je kunt het deels binnen een scholengemeenschap regelen en voor het andere deel moet je in Den Haag zijn.”

Welk sociaal vraagstuk ging je afgelopen jaren in Nederland het meest aan ’t hart?

“Polarisatie waarbij groepen elkaar het licht in de ogen niet meer gunnen. Waarbij je vindt dat je de vrijheid hebt om alles te zeggen en te doen, inclusief het beledigen van anderen en je de ander niet de vrijheid gunt die je jezelf claimt.”

“Een ander ding is de jeugdhulp. Het is toch eigenlijk van de zotte hoe de rijksoverheid, die verantwoordelijk is voor de financiering, het beleid doorschuift naar gemeenten die het vervolgens beleggen bij enkele grotere jeugdhulpinstellingen die nu verantwoordelijk lijken voor de jeugdhulp in een regio. Terwijl de financiering is beperkt is er in sommige gemeenten geen rem op het aantal jongeren dat instellingen moeten aannemen. De inspectie moet niet alleen naar incidenten kijken, maar ook naar het doorschijven van de stelselverantwoordelijkheid van rijk via gemeenten naar instellingen.”

Wat zou jij eraan doen als je minister zou zijn?

“Het is een herkenbaar beeld dat aan mij kleeft: ik als politicus. Ik vind het een nobel ambt, maar ik solliciteer daar niet op.”

“Ik kan wel zeggen dat ik vind dat Den Haag meer verantwoordelijkheid moet nemen. Niet alleen voor de jeugdhulp. Ook voor het onderwijs en sociale wijkteams om er maar een paar te noemen. De decentralisatie is niet mislukt, maar misschien wel doorgeschoten. De hele stelselverantwoordelijkheid is bij eerstelijnswerkers op hun bord terechtgekomen en dat is niet fair. Zij gaan niet over de kaders.”

Waar hoop je dat RadarAdvies staat over vijf jaar jaar?

“Ik hoop dat de werkzaamheden op de Nederlandse en Europese markt veel meer verweven raken.”

Met welk gevoel verlaat je ons?

“Het doet wel pijn.”

Wat doet pijn?

“Vertrekken.”

Wat doet het meest pijn?

“Afscheid nemen van collega’s.”

---

Jouw (ex-)collega’s hebben ook nog vragen voor jou. Een aantal zijn in dit interview al de revue gepasseerd, maar een aantal ook niet. Bijvoorbeeld: hoe kijk jij een uitzending terug nadat je op tv bent geweest?

“Héél kritisch. Dus ik zie meteen dingen die ik beter had kunnen doen, maar over het algemeen ben ik wel tevreden.”

Wat heeft je verrast afgelopen jaren?

“Het adaptievermogen van adviseurs. Dat collega’s er toch iedere keer weer in slagen om met antwoorden te komen. Dit lukt door een stel goede creatieve geesten bij elkaar die elkaar opzoeken.”

Ervaar jij meerwaarde in je werk van je studie filosofie, zo nee, hoe verklaar je dat?

“Hoewel ik soms snel stappen zet, heeft deze studie ervoor gezorgd dat ik bij de dingen die ik doe wezenlijke vragen blijf stellen.”

Nederland kreeg in augustus een ster cadeau van de Internationale Astronomische Unie. Het Nederlands publiek mocht deze verste buitenposten een naam geven. Welke naam zou jij deze sterren geven?

“Greta en Malala.”

Belangrijkste les die je adviseurs wilt meegeven.

“Ga absoluut met je tijd mee. Blijf niet hangen in de antwoorden van gisteren. Ook niet in de problemen van vandaag, maar concentreer je op de vraagstukken van morgen.”

Was je altijd al een workaholic?

“Dat ben ik misschien wel iets meer geworden.”

Hoe denk jij dat collega’s aan je terugdenken?

“Ik denk iemand die oog had voor collega’s en voor de markt.”