‘Stel plafond eigen bijdrage Wmo in’

Er moet een landelijk maximum komen voor de eigen bijdragen die gemeenten aan hun inwoners doorberekenen voor Wmo-voorzieningen. Ook moeten gemeenten hun inwoners, voordat voorzieningen worden toegekend, informeren over de hoogte van de eigen bijdragen. Daarvoor pleiten de gezamenlijke patiënten- en cliëntenorganisaties in een brief aan de Tweede Kamer. De Kamer debatteert vandaag met staatssecretaris Martin van Rijn (Volksgezondheid) over de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015).

Grote lokale verschillen

Nu al leiden de eigen bijdragen her en der tot problemen. Er zijn diverse signalen dat mensen de eigen bijdragen niet kunnen betalen en daardoor afzien van zorg. Naast patiënten- en cliëntenorganisaties maken ook onder meer CDA, SP, het Centraal Planbureau (CPB) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) zich zorgen over de (stapeling van) eigen bijdragen. Vanwege de beleidsvrijheid van en de inkoop door gemeenten zijn de lokale verschillen groot.

Problemen worden groter

Komend jaar worden de problemen alleen maar groter, vrezen de patiënten- en cliëntenorganisaties waaronder Ieder(in), de NPCF en de Unie KBO. Dit heeft onder meer te maken met het aflopen van het overgangsrecht van mensen die tot dit jaar vanuit de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) bijvoorbeeld dagbesteding en begeleiding kregen; deze voorzieningen vallen sinds 2015 onder de Wmo. Via het overgangsrecht moeten gemeenten dit jaar dezelfde zorg en ondersteuning bieden (en betalen). Daarnaast gaan diverse gemeenten per 2016 maatwerkvoorzieningen ‘ombouwen’ tot algemene voorzieningen. Daarvoor geldt geen maximum aan eigen bijdragen die aan inwoners kan worden gevraagd.

Zwaarst getroffen

Het zwaarst getroffen zijn mensen met modale inkomens, stelt Ieder(in), de koepelorganisatie van chronisch zieken en mensen met een beperking. Die kunnen er in 2016 al snel tussen de 150 en 500 euro per maand op achteruit gaan, afhankelijk van de gemeente waar zij wonen en het inkomen/vermogen, zo heeft de organisatie berekend. Zij heeft daarbij twee gemeenten in Noord-Holland met elkaar vergeleken, bij een casus van een man met een inkomen net boven modaal, die een beroerte heeft gehad. Nu betaalt hij 150 euro per vier weken voor vier dagdelen naar een Afasiecentrum. Dit stijgt per 1 januari naar 227 per vier weken in de gemeente Alkmaar. Als de man in de regio Zaanstreek-Waterland zou wonen, zou hij vanaf komend jaar 720 euro per vier weken moeten neertellen. In een reactie op de berekening, heeft de wethouder van de gemeente Zaanstad aan Ieder(in) laten weten dat het beleid voor 2016 zodanig zal worden bijgesteld dat het tot lagere tarieven zal leiden.

Stapeling

Gemeenten staan vrij om eigen bijdragen voor Wmo-voorzieningen bij hun inwoners te innen. Ook de hoogte kunnen gemeenten grotendeels zelf bepalen. Bij maatwerkvoorzieningen geldt een persoonsafhankelijk gemaximeerde eigen bijdrage, die door het CAK wordt berekend. Daarbij wordt anticumulatie toegepast als binnen een huishouden sprake is van een eigen bijdrage in het kader van de Wet langdurige zorg (Wlz). Bij algemene voorzieningen geldt de kostprijs van een algemene voorziening als wettelijk maximum. Zonder actief beleid van gemeenten cumuleert die eigen bijdrage binnen een huishouden met eventuele andere bijdragen voor andere algemene voorzieningen, voor maatwerkvoorzieningen en voor eigen bijdragen die voor de Wlz moeten worden betaald.  

Proactief informeren

Volgens patiënten- en cliëntenorganisaties worden ‘cliënten vaak niet geïnformeerd over de eigen bijdrage en ontvangen weken nadien nog rekeningen’, aldus de brief aan de Kamer. ‘Wij vinden dat mensen tijdig en indringender geïnformeerd moeten worden en dat er een landelijk maximum moet komen voor de eigen betalingen in verband met ziekte of handicap.’ Gemeenten moeten hun inwoners ‘proactief en tijdig informeren over de eigen bijdragen van zorg’. De rekentool van het CAK, waarmee eigen bijdragen voor maatwerkvoorzieningen kan worden berekend, moet worden vereenvoudigd. Die rekentool moet ook tijdens het keukentafelgesprek worden gebruikt, zodat tijdens het gesprek duidelijk wordt wat de inwoner die hulp of ondersteuning nodig heeft daaraan zelf financieel moet bijdragen. ‘Een persoonlijke financiële uitdraai bij het keukentafelgesprek geeft een beter inzicht in kosten en bijdragen en is de basis voor de noodzakelijke toets of een oplossing ook echt betaalbaar is’, stellen de patiënten- en cliëntenorganisaties in hun brief.

Steekproef

In een Kamerdebat in september pleitte CDA-Kamerlid Mona Keijzer voor de invoering van maximale, landelijke tarieven voor de eigen bijdrage. De staatssecretaris zei toen daar niets voor te voelen. Het ministerie heeft op verzoek van de Kamer (motie van Keijzer) een kwalitatief onderzoek gedaan onder tien gemeenten naar de mate waarin zij eigen bijdragen heffen voor algemene voorzieningen. Daaruit komt onder meer naar voren dat gemeenten voor klassieke algemene voorzieningen (welzijnsvoorzieningen die al jaren door gemeenten als algemene voorziening worden aangeboden, zoals activiteiten in buurthuizen of valpreventie) door de bank genomen geen eigen bijdragen vragen. Dit doen zij vaak wel bij ‘nieuwe algemene voorzieningen’ die voorheen maatwerkvoorzieningen waren. Over het algemeen heffen gemeenten inkomensafhankelijke eigen bijdragen voor maatwerkvoorzieningen. Slechts enkele gemeenten hebben compenserende maatregelen voor lage inkomens getroffen.