Fraudescorekaart incidenteel gebruikt in Amsterdam

Naar aanleiding van vragen van de Bijstandsbond heeft de gemeente Amsterdam haar medewerkers opnieuw geïnformeerd dat zij geen gebruik mogen maken van de omstreden fraudescoringkaart. Dat meldt een woordvoerder aan Binnenlands Bestuur. De fraudescorekaart werd in het verleden gebruikt om het risico op bijstandsfraude in te schatten. Amsterdam zegt in 2012 al te zijn gestopt met de kaart, maar tegelijkertijd dat het bij incidentele gevallen mogelijk toch is gebruikt

Algoritme

De fraudescorekaart werd in 2003 bedacht als een manier om bijstandsfraude tegen te gaan. Om een inschatting te maken van het risico dat iemand bijstandsfraude zou plegen hoefden ambtenaren alleen maar iemands persoonsgegevens in te vullen. Bijvoorbeeld over de woonsituatie, het beroep, opleidingsniveau, de schuldpositie en eventuele fraudedelicten uit het verleden. Daaruit kwam dan een advies om eventueel een extra screening te laten plaatsvinden.

Verboden

In 2020 besloot de VNG te stoppen met gebruik van het instrument. Voornamelijk omdat de werking van het algoritme en de motivering voor de gekozen variabelen niet was gedocumenteerd. Hierdoor voldeed de scorekaart onder andere niet aan het transparantiebeginsel van de AVG. In 2022 ontdekte Argos dat vier gemeenten, Houten, IJsselstein, Lopik en Nieuwegein, het algoritme nog steeds gebruikten.

Profileren

Ook werd door het onderzoek van Argos meer bekend over de werking van de fraudescorekaart. Zo bleek dat bijvoorbeeld woonwagenbewoners, bouwvakkers, en mensen met schulden eerder werden aangezien voor fraudeurs. De FNV deed uiteindelijk zelfs aangifte tegen de vijf gemeenten. Het verboden instrument zou bijvoorbeeld (etnisch) profileren in de hand werken. De gemeenten benadrukten dat het algoritme 'nooit heeft bepaald of iemand wel of geen uitkering kreeg. Het was een hulpmiddel bij het bepalen wie de reguliere en wie de verkorte route doorliep.' Ze stopten wel met de inzet van de fraudescorekaart.

Recent in Amsterdam

Daarmee waren voor zover bekend alle Nederlandse gemeenten gestopt met de inzet van de scorekaart. Toch ontdekte de Bijstandsbond, een belangenorganisatie van mensen met een minimuminkomen, dat het instrument nog steeds genoemd wordt in het intakeformulier dat de gemeente Amsterdam gebruikt. In een dossier naar aanleiding van een rechtszaak staat een aantekening die verwees naar recent gebruik van de fraudescorekaart, namelijk ‘de scorekaart is ingevuld op 07-12-2023’.

Incidenteel wel

Hierop stelden zowel de bijstandsbond als Binnenlands Bestuur vragen aan de gemeente. Amsterdam zegt al in 2012 te zijn gestopt met het gebruik van de fraudescorekaart, ‘als één van de eerste gemeenten in Nederland’. Het instrument is ook niet meer opgenomen in de systemen, aldus een woordvoerder. Wel bleek er een formulier te zijn waarop nog verwezen werd naar de scorekaart, en zegt de woordvoerder dat het in incidentele gevallen zou kunnen ‘dat er ambtenaren zijn die al lang werkzaam zijn bij de gemeente die de scorekaart wel hebben ingevuld.’

Formulier verwijderd

Naar aanleiding van de vragen heeft Amsterdam het verouderde formulier verwijderd en de medewerkers nogmaals geïnformeerd over het feit dat de fraudescoringskaart geen onderdeel is van de werkprocessen. Het voorval zou geen invloed hebben gehad op de beoordeling van de bijstandsaanvraag. ‘Het dossier is bekeken en de verwijzing in dit dossier heeft geen nadelige invloed gehad op de beoordeling van deze aanvraag. Daarbij is het belangrijk om te vermelden dat als dit wel het geval zou zijn, deze beoordeling er in een volgende stap van het proces alsnog zou worden uitgehaald.’