Obesitas-epidemie: VWS neem je verantwoordelijkheid!

Vorige week nog in het nieuws: een driejarige kleuter, in Amerika, met diabetes type 2, als gevolg van obesitas. Voor zover bekend het jongste geval ooit. Obesitas werd in het verleden nog wel eens een welvaartsziekte genoemd. De obesitas epidemie lijkt echter vooral mensen met een laag inkomen en lage opleiding te treffen. Kun je het dan nog wel een welvaartsziekte noemen?

Ook Nederland wordt getroffen door de obesitas-epidemie. Van de volwassenen is 4 op de 10 te zwaar. De gevolgen voor mensen met (ernstig) overgewicht zelf zijn groot (van hart-en vaatziekten, diabetes tot dementie), maar ook voor de maatschappij. Deze epidemie zal de komende jaren doorschuiven naar alle generaties en leidt aan de kant van zowel gemeenten als zorgverzekeraars tot onnodig, dus overbodige, hoge kosten. Maar nog belangrijker is het verlies aan maatschappelijk human resources kapitaal en levensjaren in goede gezondheid.

Het bestrijden van deze epidemie is een van de grote opdrachten en uitdagingen voor de publieke gezondheid op dit moment. Niet in de laatste plaats omdat de instrumenten van de reguliere zorg op dit punt beperkt zijn. De obesitas-epidemie is niet te bestrijden met pillen en maagbandjes.

Het gaat immers om veranderen van de omgeving (van frisdrankautomaten op school tot speelruimten) en om het veranderen van gedrag van burgers.

Alles en iedereen moet meewerken om een gezonde leefstijl (voor ouders en kinderen, voor iedereen eigenlijk) zo makkelijk en logisch mogelijk te maken. Wat hierbij belangrijk is, is dat overal waar het kind (en ouders) komt dezelfde boodschap uitgedragen wordt en iedereen waar men mee in aanraking komt gezond gedrag vertoont en een gezonde leefstijl ‘voorleeft’. Een gezonde leefstijl mogelijk maken betekent ook een openbare ruimte die het (zelf) bewegen van mensen uitlokt, ‘speelbaar’ is, makkelijk toegankelijk en allerlei groepen mensen en kinderen tot bewegen aanzet.

En waarom is het wel ‘done’ om coffeeshops te verbieden in een straal van 500 meter in de buurt van een school en waarom mag een school wel een frisdrankautomaat in de kantine zetten? Waarom ligt er bij de meeste supermarkten nog steeds snoep bij de kassa?

Dat deze integrale aanpak werkt, is in Amsterdam helder geworden. Een van de vele activiteiten is de inspiratiedag op 1 oktober aanstaande. Professionals uit alle hoeken en gaten voelen zich aangesproken, en hebben zich aangemeld. De inspiratiedag is onderdeel van de Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht, waar de gemeente Amsterdam jaarlijks 2,5 miljoen in investeert.

Er is een gestructureerde aanpak van de obesitas epidemie nodig. VWS is verantwoordelijk dat er landelijk gezien voldoende gebeurt en dat er wetgeving komt. Voor de infectieziektebestrijding bijvoorbeeld is duidelijk in de wet opgenomen wat de taak van alle partijen is. Prima geregeld. Er hoeft maar één geval van ebola of SARS Nederland binnen te komen of er komt een goed geoliede machine op gang. Ik roep hierbij VWS op ook hun verantwoordelijkheid te nemen voor de landelijke aanpak van obesitas, net zoals Amsterdam dat op lokaal niveau doet.
 

En kom met een aanpassing van de wet publieke gezondheid. Er moet echt meer gebeuren dan een Jongeren op Gezond Gewicht-project hier of een vrijblijvend convenant met de voedselindustrie daar. Verwijzen naar de 393 gemeenten en de individuele verantwoordelijkheid van 17 miljoen burgers, en de zelfregulering van de markt brengt ons niet dichter bij een oplossing. Er moet een goed geoliede machine komen om de obesitas epidemie te keren. Wat zou de publieke reactie zijn als VWS bij een infectieziekten-epidemie net zo zou optreden als nu bij de obesitas-epidemie? 

Paul van der Velpen 
Meer columns van Paul van der Velpen leest u hier.