Aanpak dakloosheid na jaar nog geen succes

Een jaar na de lancering van het Nationaal Actieplan Dakloosheid is er voor daklozen nog weinig verbeterd. Dat zeggen betrokken organisaties tegen de NOS. Met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) streven zij naar nul dak- of thuislozen in 2030.

Het actieplan bevat goede intenties, maar is niet concreet genoeg, zegt Anke Jansen. Zij is één van de founding mothers van Housing First Nederland, een van de stichtingen die zich inzet om dak- en thuisloosheid te beëindigen. Volgens Jansen is het hierdoor lastig om het doel – nul daklozen in 2030 – te behalen.

Finland

Sinds het actieplan wordt dakloosheid niet meer als een zorgprobleem, maar als een woonprobleem benaderd. Het gedachtegoed van Housing First is hierin leidend. Deze methode richt zich op het zo snel mogelijk bieden van onvoorwaardelijke, permanente huisvesting aan dak- en thuislozen. In onder andere Finland bleek deze aanpak een succes. Daar is het gelukt om binnen tien jaar langdurige dakloosheid bijna te halveren.

Sturing

Maar in Nederland komt de aanpak door de wooncrisis moeizaam van de grond, schrijft de NOS. Betrokken organisaties missen daarnaast landelijke sturing. ‘Het plan is gericht op stimuleren en inspireren in plaats van dat er concrete doelen in staan. Daardoor kan je ook niemand ergens aan houden en ben je afhankelijk van ambitieuze wethouders’, zegt Willem van Sermondt van het Kansfonds, een andere stichting die zich inzet om dakloosheid te beëindigen.

Verschillen gemeenten

Het verschilt dan ook per gemeente hoe dakloosheid wordt aangepakt. Met rechtsongelijkheid als gevolg, zegt Judith Fischer, woordvoerder van de landelijke coalitie SamenThuis 2030. Het is op die manier immers heel bepalend in welke gemeente je dakloos wordt.

Bomvol

De cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) van afgelopen jaar zagen er juist hoopvol uit. Na jarenlange stijging van het aantal daklozen was dat vorig jaar gedaald naar bijna 27.000 mensen. Maar in de opvang zagen ze het tegenovergestelde. ‘We zien dat veel meer mensen op straat leven. De druk op onze dag- en nachtopvang neemt toe’, zei bestuurder Douwe van Riet van HVO-Querido in september 2023. Het Leger des Heils, dat verantwoordelijk is voor ongeveer een kwart van de daklozenopvang, herkent die hoge aantallen daklozen. ‘We zien dat het onverminderd druk is in de maatschappelijke opvang. We verwachten dat het door de kou de komende wintermaanden alleen maar drukker wordt’, aldus een woordvoerder tegen EenVandaag. Exacte cijfers kunnen ze niet geven, omdat het op iedere locatie anders is. ‘We zien wel dat het overal bomvol is.’

Nieuwe telling

In oktober leverde een nieuwe telmethode een meer divers beeld op van dak- en thuislozen dan voorheen. Bij die telling wordt een bredere groep mensen als dakloos beschouwd. Mensen die tijdelijk verblijven bij familie of vrienden, zogenoemde bankhoppers, werden bijvoorbeeld eveneens meegenomen. In mei 2023 vond in Oss en ’s-Hertogenbosch de eerste metingen plaats. Hieruit blijkt dat kinderen en jongeren bij elkaar ruim 40 procent van het totaal aantal dak- en thuislozen vormen. Ook het stereotype idee van een alleenstaande man van middelbare leeftijd op een bankje is achterhaald. Bijna een derde van de getelde volwassenen is vrouw.

Omvang onbekend

Het CBS heeft de bredere benadering overgenomen, maar de methode komt neer op een schatting. Volgens Jansen is het belangrijk dat de data nauwkeuriger is. ‘Het is niet bekend hoe groot de groep daadwerkelijk is, wie het zijn en waar zij zijn. Op het moment dat daar een beter beeld van is, kan er ook beter gereageerd worden, met bijvoorbeeld hoeveel woningen nodig zijn.’

Alle regio’s

Demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) wil tevens beter inzicht hebben in de groep dak- en thuislozen. ‘Het eerste jaar van het actieplan is heel hard gewerkt om dit op poten te zetten, maar een echt adequaat landelijk beeld is een traject van een heel lange adem’, zegt de bewindspersoon tegen de publieke nieuwsomroep. De staatssecretaris verwacht dat alle regio’s komend jaar hun beleid en uitvoering in lijn hebben gebracht met het actieplan. Met gemeenten waar dat niet lukt gaat hij in gesprek.