Zes plannen voor betaalbare jeugdzorg

De transformatie jeugdzorg gaat niet snel genoeg en er is ‘altijd gedoe met geld’. Jeugdwethouder Arno van Kempen (D66) uit Teylingen is het zat en schreef in het kerstreces een plan hoe het tij kan worden gekeerd. Hij hoopt niet alleen zijn eigen raad, maar ook de jeugdhulpregio Holland Rijnland en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) mee te krijgen.

Problemen aanpakken

‘Als wethouder hou ik me al zeven jaar bezig met de jeugdzorg. Zoals het nu gaat, ben ik niet tevreden.’ Het effectiever en efficiënter inrichten van het jeugdzorgstelsel komt niet van de grond en gemeenten kampen met gigantische tekorten. ‘Voor mij staat als paal boven water dat we de problemen waar we tegen aanlopen, versneld moeten aanpakken.’ Hij heeft zes punten uitgewerkt die het jeugdzorgstelsel financieel houdbaar moeten krijgen. Het college van Teylingen heeft dinsdag zijn plan omarmd.

 

Extra rijksgeld

‘Er moet ten eerste flink geld van het rijk bij. De fout uit 2015 moet worden hersteld’, aldus Van Kempen. De jeugdzorg werd zes jaar geleden met vijftien procent korting op het budget naar gemeenten overgeheveld, zo brengt hij in herinnering. Vanwege herverdeeleffecten kwam er voor de jeugdzorgregio Holland Rijnland, waar Teylingen deel van uitmaakt, daar nog eens een extra korting van acht procent bovenop. Het landelijk tekort op de jeugdzorg is door AEF becijferd op 1,6 tot 1,8 miljard euro. ‘Ik ben echt geschrokken van de hoogte van dit bedrag. Hiermee is bewezen wat gemeenten al jaren roepen: met het huidige rijksbudget komen we niet uit. Er moet dus geld bij.’ Het tekort dat alle gemeenten van Holland Rijnland dit jaar moeten opvangen is 2,8 miljoen euro. Voor Teylingen gaat Van Kempen dit jaar uit van een tekort van een krappe 711.000 euro.

 

Eigen bijdrage

Als er geen extra rijksgeld komt, moet een inkomensafhankelijke eigen bijdrage voor jeugdhulp worden ingevoerd. Invoering van een eigen bijdrage kan leiden tot een besparing van 0,8 tot 1,2 miljard euro, zo heeft AEF berekend in zijn onderzoek naar de tekorten op de jeugdzorg. ‘Dit ligt politiek gevoelig’, weet Van Kempen. Bovendien verbiedt de Jeugdwet dit nu, alhoewel er nu jurisprudentie verschijnt die openingen lijkt te bieden. Ook op dit punt is het rijk als eerste aan zet. Maar als het rijk niet wil bewegen, vindt Van Kempen dat gemeenten de randen van de wet moeten opzoeken. Hij denkt daarbij aan het vergoeden van een beperkter aantal of minder dure behandelingen, zonder dat dit ten koste gaat van kwalitatief goede zorg. ‘Een ruime voldoende is genoeg; een zeven in plaats van een negen’, aldus Van Kempen. ‘Als ouders toch meer en duurdere behandelingen willen, kan dat, maar dat moeten ze dan zelf betalen.’

 

Regelen in formatie

Voor beide maatregelen – meer rijksgeld en de invoering van de inkomensafhankelijke eigen bijdrage – moeten gemeenten de komende maanden een ‘constante lobby richting rijk organiseren’, vindt Van Kempen. Wat hem betreft sturen alle gemeenten in Nederland, alle jeugdzorgregio’s en de VNG brieven hiertoe naar de formateur. ‘In de formatie moet dit worden geregeld.’

 

Beladen onderwerp

Vier punten uit het plan van Van Kempen kunnen gemeenten zonder hulp van het rijk oppakken. Het gaat om het beperken van de instroom, het vergroten van de uitstroom, het verstevigen van het tarievenbeleid en het invoeren van strengere criteria voor een persoonsgebonden budget (pgb). ‘Bij het beperken van de instroom speelt de vraag wat jeugdhulp is; waarvoor zijn gemeenten verantwoordelijk. Ook dit is een beladen onderwerp.’

 

Opvoedpatroon

Niet alle hulp hoeft door gemeenten te worden gefinancierd, vindt Van Kempen. Huiswerkbegeleiding, hulp na een echtscheiding en behandelingen voor dyslexie en hoogbegaafdheid horen wat de Teylingse wethouder betreft niet per se op het bordje van gemeenten. ‘We moeten met elkaar de discussie aangaan of dit niet behoort bij het normale opvoedpatroon van ouders of verzorgers, of dat het via het onderwijs moet worden opgepakt en gefinancierd.’ Daarnaast moet goed worden gekeken of jongeren met lichte problemen meer dan nu via het zogeheten voorveld een duwtje in de rug kunnen krijgen om op eigen kracht weer verder te kunnen. ‘Daarmee kan instroom in de jeugdhulp worden voorkomen’, aldus Van Kempen.

 

Eerder afschalen

Naast minder instroom, moet de uitstroom worden vergoot. Een van de conclusies uit het AEF-onderzoek was dat niet zo zozeer de toename van het aantal jongeren in jeugdhulp tot (financiële) problemen bij gemeenten leidt, maar een achterblijvende uitstroom. Eerder afschalen is een van de oplossingsrichtingen die Van Kempen voor ogen heeft. ‘Zodra het mogelijk is, moeten we jongeren die specialistische hulp krijgen, weer overdragen naar de jeugd- en gezinsteams.' En zodra kinderen na een behandeling, al dan niet met hulp vanuit het gezin of het netwerk, weer op eigen benen kunnen staan, moet de professionele hulp worden stopgezet. Ook moeten kinderen met zwaardere problematiek zorg eerder worden doorgeleid naar de Wet langdurige zorg (Wlz).

 

Sturen op tarieven

Gemeenten moeten strakker sturen op tarieven. ‘Eenmaal afgesloten tarieven worden niet meer bijgesteld’, aldus Van Kempen resoluut. Natuurlijk worden prijsinflatie en stijgende cao-kosten verrekend, maar ‘als we met een aanbieder bedrag x hebben afgesproken en dat in een contract hebben vastgelegd, moet hij niet na een paar maanden zeggen dat hij er niet mee uitkomt en meer geld wil hebben. Afspraak is afspraak.’ Ook wordt paal en perk gesteld aan het aantal behandelingen en moeten de uitgaven nauwlettender worden gecontroleerd. Per zorgsegment wordt bekeken welke bekostigingsvorm het meest passend is. ‘Bij het ene segment past resultaatfinanciering beter, bij een ander wellicht trajectfinanciering.’ Nu betaalt Holland Rijnland volgens het principe ‘uurtje factuurtje’ (prijs maal hoeveelheid).

 

Omzeilen wachtlijsten

Het persoonsgebonden budget (pgb) wil Van Kempen inzetten voor waar het bedoeld is. ‘Nu zetten ouders het pgb regelmatig in om aanbieders in te huren die in onze regio ook zorg in natura leveren. De ouders omzeilen daarmee een eventuele wachtlijst en aanbieders hun budgetplafond. Dat is niet de bedoeling.’ Het college van Teylingen wil dat gezinnen bij de aanvraag van een pgb motiveren waarom ze per se voor een pgb willen kiezen. Ook speelt Van Kempen met het idee van een inkomensafhankelijk pgb.

 

Groen licht

De notitie waar Van Kempen zijn plannen uiteenzet, wordt volgende maand in de commissie welzijn en de maand erop in de raad van Teylingen besproken. ‘Ik hoop op steun dat dit in ieder geval de punten zijn waarover we het gesprek met elkaar moeten voeren. Of iedereen het er mee eens is, zien we later.’ Bij groen licht van de raad brengt Teylingen de notitie ter discussie in bij de jeugdhulpregio Holland Rijnland en vervolgens bij de VNG.