Wettelijke begrenzing jeugdhulp niet zinvol

Het is niet zinvol om de jeugdhulpplicht of de toegang tot jeugdhulp wettelijk te begrenzen. Transformatie en daarmee zo slim mogelijk inzetten van schaarse middelen is het beste antwoord op vragen over de reikwijdte van de jeugdhulpplicht. Wel moet er een breed maatschappelijk debat worden gevoerd over wat het ‘normale leven is’ en wanneer professionele hulp moet worden ingeschakeld.

Voortouw

‘De politiek kan hierin het voortouw nemen, zonder veroordeling of financiële bedoelingen. Voer dat gesprek met ouders en kinderen/jongeren, maatschappelijke partners, professionals, wetenschappers en influencers’, adviseert het VNG Expertiseteam Reikwijdte Jeugdhulpplicht in zijn deze week verschenen eindrapport ‘De kracht van wijd reiken’.

Geen quick fix

Het team kreeg vorig jaar september de opdracht de reikwijdte van de jeugdhulpplicht te doordenken en te onderzoeken of en welke wettelijke afbakening nodig is. Veel gemeenten smachten naar duidelijkheid over die reikwijdte en worstelen met de afbakening van de jeugdhulp. Die zijn nu mogelijk teleurgesteld, want een kant-en-klaar voorstel over welke vormen van jeugdhulp gemeenten wel en niet zouden moeten vergoeden, wordt in het advies niet gedaan. ‘De Jeugdwet biedt voldoende mogelijkheden om het anders en beter te doen en ook om goed te kunnen sturen. Er is steeds meer besef van hoe het beter kan. Maar die mogelijkheden moeten wel benut worden.’ De openheid van de Jeugdwet geeft ‘vrijheid om – over de grenzen van wetten heen – te doen wat nodig is. Het categorisch verbieden van bepaalde vormen van jeugdhulp maakt maatwerk onmogelijk en gaat voorbij aan de beleidsvrijheid van gemeenten’, aldus het advies. Bouwen aan transformatie is de sleutel, maar geen ‘quick fix’, waarschuwt het Expertiseteam. ‘Werken aan de transformatie vraagt tijd, middelen en politieke ruimte.’

Ontzorgen

Het Expertiseteam adviseert om een ontwikkelagenda op gemeentelijk of regionaal niveau te maken om de transformatiedoelen te realiseren. Gemeenten en partners moeten zich daaraan committeren: ‘Meedoen is niet vrijblijvend’. Die agenda moet voor meerdere jaren worden opgesteld. In het advies staan daarvoor vijf bouwstenen. ‘Het Ontzorglandschap en het goede gesprek over opvoeden en opgroeien’ is daar een van. Niet elke hulpvraag behoeft een gespecialiseerd of professioneel antwoord. Alledaagse problemen moeten zoveel mogelijk worden opgepakt in ‘het gewone leven’. Als de sociale basis wordt versterkt, wordt de vraag naar individuele jeugdhulp begrensd.

Niet te veel aanbieders

Het expertteam adviseert verder met een beperkt aantal zorgaanbieders in zee te gaan waarmee langdurige contracten worden gesloten. ‘Om ‘dedicated partnership’ vorm te geven, is het nodig om te investeren in de relatie, elkaar te kennen, hetzelfde beeld te hebben bij de visie die je wilt uitdragen en de vertaling van deze visie in werkprocessen. Dit lukt alleen als je als gemeenten een beperkt aantal partners hebt en afspraken maakt voor de langere termijn.’ Daarbij moeten afspraken over de transformatie worden gemaakt.

Inrichtingskeuzes

Belangrijk is ook om consistente inrichtingskeuzes te maken. Daar schort het vaak aan. ‘Het kiezen van een uitvoeringsvariant voor administratie en facturatie (bijvoorbeeld lump sum, resultaatgericht, inspanningsgericht) moet bijvoorbeeld wel stroken met het gezamenlijke beeld van de werkwijze en het doel binnen de gemeente/regio.’ Gemeenten zouden ook verschillende routes voor de zorgtoegang kunnen ontwikkelen. ‘Is een focus op herstel, normaliseren en eigen kracht gepast of gaat het om een kind met levensbrede, levenslange beperking of chronische aandoening.’ Het doorbreken van kokers en het ontwikkelen van een alternatief aanbod is de vijfde bouwsteen voor de ontwikkelagenda. ‘Een goede inhoudelijke sturing op de jeugdhulp vraagt om een integrale aanpak met hulp van andere beleidsterreinen.’

Voldoende geld

Zonder voldoende financiële rijksmiddelen is de transformatie gedoemd te mislukken, waarschuwt het Expertiseteam. ‘Den Haag’ − ministeries en de Tweede Kamer − moeten gemeenten ruimte geven. ‘Gemeenten zijn in de lead en moeten die positie ook kunnen innemen.’ Het rijk moet ook ruimte in de verschillende wettelijke kaders bieden om maatwerk en integrale hulp mogelijk te maken.