Vergrijzing en armoede stuwen Wmo-gebruik op

Oldambt heeft de twijfelachtige eer om de meeste Wmo-cliënten per 1.000 inwoners te hebben: 117. ‘Onze inwoners hebben die zorg ook echt nodig’, stelt wethouder Gert Engelkens (Wmo, PvdA). En de gemeente meer geld van het rijk. Stadskanaal kampt met soortgelijke problemen.

Slechte gezondheid

Het CBS publiceerde eind vorige week voorlopige cijfers over het gebruik van Wmo-maatwerkvoorzieningen over de eerste helft van dit jaar. Dat is gestegen met vijf procent ten opzichte van dezelfde periode in 2019. Het beroep op huishoudelijke hulp steeg zelfs met zestien procent. Uit die cijfers blijkt dat Oldambt per 1.000 inwoners van heel Nederland de meeste mensen telt die een Wmo-maatwerkvoorziening van de gemeente krijgen. ‘Wij wijten het aan de lage sociaaleconomische status van een aanzienlijk deel van onze bevolking in combinatie met armoede en vergrijzing in deze regio’, aldus wethouder Engelkens. ‘Het effect daarvan zien we terug in de gemiddeld minder goede gezondheid van mensen, waardoor ze vaker een beroep doen op ondersteuning via de Wmo.’

Wmo-abonnementstarief

Stadskanaal volgt met 114 Wmo-cliënten met een maatwerkvoorziening per 1.000 inwoners. Als gevolg van de vergrijzing en de sociaaleconomische zwakke regio met een hoge zorgvraag was er altijd al aan forse vraag naar Wmo-maatwerkvoorzieningen, zo laat een woordvoerder van de gemeente desgevraagd weten. Die instroom, vooral bij de huishoudelijke ondersteuning, is nog groter geworden na de invoering van het Wmo-abonnementstarief. In Stadskanaal is sprake van een stijging van 24 procent van het beroep op een Wmo-maatwerkvoorziening.   

Hap uit begroting

De kosten voor de Wmo nemen een aanzienlijke hap uit de begroting van Oldambt. De totale begroting voor de Wmo bedraagt in Oldambt voor komend jaar ruim 16 miljoen euro; de totale begroting van de gemeente bedraagt 149 miljoen euro. De huishoudelijke hulp en begeleiding zijn er binnen de Wmo de grootste kostenposten. Met het rijksbudget komt Oldambt al jaren niet uit. ‘Een tijdlang hebben we dit op kunnen vangen met onze reserves en bezuinigingen op andere terreinen. We zijn inmiddels in een situatie beland dat dat niet meer voldoende is. Ook op het sociaal domein moet nu worden bezuinigd.’ De totale bezuinigingsopgave voor 2021 omvat 3,7 miljoen euro. Op de huishoudelijke hulp moet 1,13 miljoen worden bezuinigd en op de jeugdhulp 860.000 euro, door onder meer te investeren in preventieve maatregelen.

Herindicaties

Herindicaties op basis van een nieuw normenkader huishoudelijke hulp moet een forse besparing op de Wmo opleveren. ‘We gaan nog steeds uit van een schone en veilige woning, maar we gaan er wel veel strakker naar kijken’, aldus Engelkens. Een logeerkamer wordt bijvoorbeeld niet meer een keer in de twee weken, maar een keer in de vijf weken schoongemaakt. ‘Ondanks de bezuinigingen op de Wmo blijft het wel maatwerk. Mensen die hulp en ondersteuning nodig hebben kunnen daar nog steeds op rekenen’, benadrukt Engelkens.

Preventief toezicht

Ook Stadskanaal kijkt tegen tekorten op de Wmo aan. Van het rijk krijgt de gemeente voor de Wmo zo’n 12,2 miljoen voor 2021. De uitgaven zijn geraamd op 12,4 miljoen euro. Het tekort op de Wmo maakt onderdeel uit van een veel groter tekort op het sociaal domein. ‘Hierdoor is ook het totaalplaatje van de gemeentelijke financiën somber’, aldus de woordvoerder. ‘Voor het eerst in haar historie heeft de gemeenteraad van Stadskanaal een niet sluitende programmabegroting 2021 moeten vaststellen en wordt onze gemeente met ingang van 2021 onder preventief toezicht gesteld. Het structurele tekort bedraagt maar liefst circa 4,5 procent van het begrotingstotaal.’ De begroting 2021 omvat 124 miljoen euro.

Toegang makkelijker

Stadskanaal heeft al jaren achtereen diverse forse bezuinigingsoperaties moeten doorvoeren. ‘Nog verder bezuinigen zal leiden tot ingrijpende maatregelen in het voorzieningenniveau in onze gemeente.’ Om de kosten op de Wmo in te perken, overweegt de gemeente stopzetting van de algemene voorziening schoonmaakondersteuning. Ook daarvoor geldt het Wmo-abonnementstarief, maar met dat verschil dat er voor een algemene voorziening – in tegenstelling tot een maatwerkvoorziening – geen diepgaand onderzoek mag worden verricht. ‘Daardoor verloopt de toegang makkelijker.’

Gezondheidsachterstanden

Het rijk moet structureel met meer budget over de brug komen, vindt Engelkens. Oldambt zit echter ook zelf niet stil. Naast de eerdergenoemde bezuinigingen, participeren Oldambt en Stadskanaal ook in de Regio Deal Oost-Groningen waarmee onder meer de gezondheidsachterstanden in de regio worden aangepakt. Die regiodeal is een meerjarige samenwerking tussen zes Oost-Groningen gemeenten, de provincie Groningen en het rijk. Naast Oldambt en Stadskanaal gaat het om Midden-Groningen, Pekela, Veendam en Westerwolde. Tussen 2020 en 2023 wordt er samen dertig miljoen euro in de regio geïnvesteerd. De levensverwachting is de regio is lager en de zorgkosten fors hoger dan in de rest van Nederland. In de dunbevolkte regio is het daarnaast lastig voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel te vinden. Doelstelling is om een verandering teweeg te brengen in de gezondheid van inwoners, via bewustwording en het benadrukken van het belang van een gezonde leefstijl. Ook moet de zorg dichtbij huis worden georganiseerd en de formele en informele zorg moet meer samenwerken. Extra aandacht is er voor de vergrijzing.