‘Polarisatie hoeft geen veiligheidsprobleem te worden’

Gemeenten pakken polarisatie in wijken vaak pas gericht aan in een laat stadium. Het Kenniscentrum Integratie en Samenleving (KIS) stelt daarom een handreiking beschikbaar aan gemeenten met nuttige tips om polarisatie in de kiem te smoren.

Gevorderde fase

Sociaal psycholoog Ron van Wonderen schreef de handreiking die met financiering van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tot stand kwam. ‘Er zijn redelijk wat misvattingen over polarisatie op wijkniveau. Dat heeft ermee te maken dat polarisatie dikwijls als containerbegrip wordt gebruikt’, vertelt Van Wonderen. ‘Zo wordt polarisatie vaak op redelijk nauwe wijze verstaan als een veiligheidsprobleem.’ Van Wonderen definieert polarisatie eerder als een proces. ‘Op het moment dat er sprake is van een veiligheidsprobleem, is dat proces al in een gevorderde fase maar dat is niet nodig. Er kan al worden ingegrepen in een eerdere fase waarin vooral nog ongemak of gebrekkige communicatie wordt ervaren.’ Alleen blijft het polarisatieproces in die fase nog vaak onopgemerkt.

Vier stappen

In de handreiking staan vier stappen die lokale overheden kunnen zetten om polarisatie in een buurt te herkennen, te classificeren en aan te pakken. In de voorbereidings- en de analysestap is het aan gemeenten om met medewerkers uit het sociaal domein, het veiligheidsteam en maatschappelijk werkers in de buurt (bijvoorbeeld opbouwwerkers en sportcoaches) te inventariseren langs welke scheidslijnen er polarisatie plaatsvindt, in welke fase het proces zich bevindt en vast te stellen op welke plaatsen binnen de buurt de polarisatie zich afspeelt. In stap drie en vier moet gezocht worden naar een oplossingsrichting en een passende interventie.

Richt op hotspots, gebruik bestaande contacten

‘Belangrijk daaraan is dat die interventie gericht is. Polarisatie vindt vooral plaats binnen bepaalde hotspots. Een straat of een wooncomplex’, aldus Van Wonderen. ‘Die hebben impact op de hele wijk waardoor die vervolgens een slechte naam kan krijgen. Het gericht aanpakken van die hotspots is dan ook effectiever dan een generieke wijkaanpak.’ Ook is het volgens de sociaal psycholoog van groot belang dat alle partijen die bij de wijk betrokken zijn structureel bij elkaar komen om de dynamiek van de polarisatie in een wijk te blijven volgen. ‘De problemen kunnen op wijkniveau erg snel veranderen. Om daarop te kunnen anticiperen moet je geen institutionele aanpak toepassen, maar vooral op persoonlijk niveau kijken naar de contacten die er al zijn tussen wijkbewoners en gemeente en daar gebruik van maken.’

Stille midden

Een andere misvatting over polarisatie is volgens Van Wonderen dat een gemeente het proces het best kan stoppen door zich te richten op de twee tegenpolen. Het lijkt alsof die constant elkaar aan het bestoken zijn, maar in feite richten zij zich juist tot het ‘stille midden’. ‘De tegenpolen willen de mensen uit het midden meekrijgen. Wie polarisatie wil tegengaan moet er vooral op inzetten om dat stille midden weerbaarder te maken.’