Niet iedereen profiteert van Welzijn op Recept

Met Welzijn op Recept krijgen mensen geen medicijnen, maar een welzijnscoach die ze helpt weer sociaal actief te worden. Ruim 40 procent van alle gemeenten gebruikt het al. De eerste resultaten zijn hoopgevend. Toch profiteert niet iedereen van dit kostenbesparende alternatief.

In april deed gezondheidseconoom Marc Pomp samen met het Landelijk kennisnetwerk Welzijn op Recept onderzoek naar de effecten van Welzijn op Recept (WOR). Uit dit rapport blijkt dat WOR in de langdurige zorg, de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en de eerstelijnszorg besparingen tot 10 procent kan opleveren. Ook zien huisartsen en welzijnscoaches dat mensen langer thuis kunnen blijven wonen en langer mantelzorg kunnen leveren. Tevens draagt WOR ‘soms of zelfs regelmatig’ bij aan het doen van vrijwilligerswerk. ‘Per saldo is sprake van besparing op de zorgkoten’, concludeert Pomp in zijn rapport.

Kostenpost

Maar van deze voordelen plukt niet iedereen de vruchten. Hoewel WOR volgens het rapport ‘een goede maatschappelijke investering’ is, zien gemeenten van die besparingen niks terug. Voor hen is WOR vooral een kostenpost. Pomp: ‘De totale maatschappelijke baten zijn (veel) groter dan de totale maatschappelijke kosten. De kosten en baten slaan echter neer bij verschillende stakeholders: uitgaven aan welzijn en Wmo-voorzieningen komen voor rekening van de gemeente, terwijl baten terechtkomen bij de zorgverzekeraar.’

Knelpunt

Het knelpunt zit volgens Pomp in de financiering, zo legt hij uit aan Binnenlands Bestuur. ‘Als je voorkomt dat iemand in een verpleeghuis terechtkomt, resulteert dat in minder kosten in de Wet langdurige zorg (Wlz). Maar de gemeente blijft opgezadeld met extra kosten voor het welzijnswerk dat komt kijken bij Welzijn op Recept.’

Dit ‘schottenprobleem’ vormt een belemmering voor het opschalen van WOR. Het risico bestaat dat succesvolle WOR-initiatieven, vaak voortgekomen uit onbezoldigd idealisme, hun dynamiek verliezen. ‘Bij gebrek aan structurele financiering zullen de goedwillende gemeenten besluiten toch te stoppen, puur omdat het bedrijfseconomisch niet aantrekkelijk voor ze is’, vreest Pomp. ‘Dat is onwenselijk, want de totale maatschappelijke kosten zijn veel lager. Nog los van het welbevinden van mensen dat is toegenomen. Die levensverbetering is moeilijk uit te drukken in cijfers en geld, maar is natuurlijk ontzettend waardevol.’

Radicaler voorstel

De oplossing ligt deels in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), dat ruimte biedt voor een structurele financiering van WOR. Gemeenten kunnen dan hun plannen indienen, die vervolgens worden getoetst door het ministerie van VWS. ‘Dat is een mogelijkheid’, zegt Pomp, maar hij heeft nog een ander, radicaler voorstel: haal alle schotten weg. ‘Momenteel zitten zorgverzekeraars met de Wlz-uitvoerder in één concern, maar de rechtspersoon van de zorgverzekeraar voert de Zorgverzekeringswet (Zvw) uit, en de rechtspersoon van de Wlz-uitvoerder de Wlz. Laatstgenoemde is, in tegenstelling tot de zorgverzekeraar, niet risicodragend. Als de kosten in de Wlz stijgen, heeft dat geen nadelige gevolgen voor de zorgverzekeraar.’

Wanneer de hele ouderenzorg onder de Zvw valt, worden volgens Pomp de zorgverzekeraars ook geprikkeld om te kijken naar de beste maatschappelijke oplossing. Hij verwacht dat gemeenten en zorgverzekeraars dan wel moeten samenwerken. Ze dragen dan immers een gezamenlijke verantwoordelijkheid, wat afwentelingsgedrag en onderinvesteren minder aanlokkelijk maakt. De gezondheidseconoom erkent dat daarmee lang niet alle problemen zijn opgelost, ‘maar de juiste financiële prikkels is in ieder geval een goed begin.’