Raadpleging: sociaal werker steeds breder ingezet

Het werkveld van sociaal werkers dijt uit. Dat is de voorzichtige conclusie op basis van de eerste resultaten van ‘De Grote Raadpleging van het Sociaal Werk’ door Movisie. Vooral op het gebied van wonen en psychische gezondheid geven sociaal werkers aan meer actief te zijn de laatste jaren. Sociaal werkers die bij gemeenten in dienst zijn reageren nog maar weinig op de raadpleging.

260 functienamen

De sociaal werker laat zich maar lastig vangen. Dat zeggen Sonja Liefhebber en Barbara Panhuijzen, beide onderzoekers bij Movisie. Toen het kennisinstituut vier jaar geleden, in 2020, de resultaten van hun toenmalige raadpleging bekeek bleek dat de 660 respondenten in totaal 260 verschillende functienamen hadden. Allemaal beschouwden ze zichzelf als sociaal werker.

Geen beschermd beroep

‘Het is geen beschermd beroep’, zegt Liefhebber. ‘Voel je je een sociaal werker, dan ben je er één.’ Maatschappelijk werkers, sociaal agogen, wijkteam-medewerkers, opbouwwerkers, jongerenwerkers, begeleiders, sociotherapeuten. Het is maar een kleine greep aan het totaal van functies die vallen onder de paraplu van het sociaal werk. ‘En dan hebben we het nog over generieke namen. Allerlei gemeenten hebben mensen in dienst met namen als participatiecoach, of gebiedsregisseur.’

Positionering

Volgens Panhuijzen is de grote diversiteit van het werkveld slecht lastig voor de positionering van het beroep. ‘Het zicht op de behoeften van de beroepsgroep verdwijnt. We weten eigenlijk niet hoe het met ze gaat, welke problemen er spelen. Dat was ook de reden dat we als Movisie zijn gestart met een raadpleging. Pas als we in beeld brengen wat er speelt onder de doelberoepsgroep kunnen we als kennisinstituut een bijdrage leveren.’

Vorige raadpleging

Uit de raadpleging van vier jaar geleden kwam, naast de enorme diversiteit aan functienamen, naar voren dat twintig procent van de sociaal werkers dacht binnen vijf jaar het werkveld te verlaten. Dat was schrikken, zeggen de onderzoekers. ‘Er kwam naar voren dat de werkdruk als vrij hoog werd ervaren. Tegelijkertijd was er ook veel werkplezier. Sociaal werkers vinden dat ze in hun functie veel zeggenschap en autonomie hebben. Dat waarderen ze. De ontevredenheid ging vooral over de administratie- en regeldruk.’

Welke knoppen

‘Voor werkgevers is dat waardevolle informatie. Behoud van personeel is een belangrijk thema, zeker in tijden van schaarste en krapte op de arbeidsmarkt. Aan welke knoppen kun je dan draaien?’ Movisie heeft besloten dit keer ook meer vakinhoudelijke vragen te stellen aan respondenten. De hoofdvraag blijft hoe sociaal werkers hun werk ervaren, maar verschillende maatschappelijke ontwikkelingen vragen volgens de onderzoekers verheldering. ‘We zien dat sociaal werkers geconfronteerd worden met polariserend en grensoverschrijdend gedrag in de samenleving’, zegt Panhuijzen. ‘We willen graag van sociaal werkers horen in hoeverre en in welke vorm, wat zij daarin hun rol vinden en  hoe ze ermee omgaan.’

Meer werkzaamheden

De eerste voorlopige resultaten laten zien dat het vakgebied van sociaal werkers verbreed. Veel meer dan vier jaar geleden geven ze aan dat ze zich bezighouden met het thema wonen. Een mogelijke verklaring daarvoor is de toenemende krapte op de woningmarkt, maar ook de toenemende vergrijzing. Daarnaast is psychische gezondheid een toenemend aandachtspunt voor sociaal werkers. ‘Ze krijgen er leefgebieden bij, terwijl ze niet minder actief zijn op andere fronten’, zegt Liefhebber. Er lijkt een meer integrale werkwijze zichtbaar.

Administratie- en regeldruk

Zo is er steeds meer focus op samenwerking met de zorg, en op integraal werken. Maar lijkt dit te worden ervaren als extra taak, in plaats van een vervanging van andere werkzaamheden. Daarnaast werken sociaal werkers steeds vaker preventief. De onderzoekers verwachten niet dat de nieuwe raadpleging ten opzichte van vier jaar geleden een verandering laat zien wat betreft de ervaren administratie- en regeldruk. ‘Er wordt wel landelijk op ingezet, bijvoorbeeld met het programma ‘Ontregel de zorg’. Tegelijkertijd neemt het vertrouwen in professionals af en wil men steeds meer zicht hebben op wat er gebeurt.’

Ambtenaren

De definitieve conclusies worden in november gepubliceerd. Tot half september kunnen sociaal werkers de raadpleging nog invullen. Tot op heden reageren er maar weinig mensen die direct bij een gemeente in dienst zijn. Volgens de onderzoekers komt dat mogelijk omdat zij zich meer verbonden voelen met de lokale ambtenarij dan met de beroepsgroep sociaal werkers.