LVB Kafkasuïstiek

De aanstaande transitie jeugdzorg biedt vele kansen om op allerlei terreinen een einde te maken aan de perversiteiten van het huidige jeugdzorgsysteem. In dit verband wil ik graag in deze column nog eens bijzondere aandacht vragen voor de extreem Kafkaëske situaties waar mensen met een licht verstandelijke beperking nog dagelijks in terecht kunnen komen. Aanleiding was de casus die ik vorige week onder ogen kreeg van een LVB moeder die van het CIZ geen indicatie kreeg voor de, vanwege haar beperking, noodzakelijke extra ondersteuning bij het opvoeden van haar kinderen.

Uit een recente IQ test was duidelijk vast komen te staan dat de moeder een IQ onder de 85 grens had. Deze uitslag was consistent met de beperkte opvoedvaardigheden en leerbaarheid daarin, die moeder had laten zien de afgelopen periode. De afwijzing van het CIZ was gebaseerd op de regel dat IQ testen afgenomen na het 18de levensjaar niet als betrouwbare indicator worden gezien voor de aanwezigheid van een licht verstandelijke beperking, als er niet ook voor het 18de levensjaar onderzoeksresultaten beschikbaar zijn die wijzen op LVB problematiek.

De moeder in kwestie had dus de pech dat haar problematiek nooit eerder was gesignaleerd en of onderzocht. Zo veroorzaakt de ene systeemfout (te late signalering van LVB problematiek) de volgende systeemfout (geen recht op extra ondersteuning terwijl wel degelijk sprake is van LVB problematiek). Voor het CIZ een manier om haar kosten te beheersen en te voldoen aan eigen bezuinigingstaakstellingen. Voor moeder en haar kinderen het aanzienlijke risico op uitblijven van tijdige hulp, onnodige verergering van de problematiek en zelfs op uithuisplaatsing van haar kinderen. Voor andere overheden zowel op korte als lange termijn een extra kostenpost vele malen hoger dan de “besparing” bij het CIZ.

En dit is niet de enige perversiteit waarmee toch al kwetsbare LVB gezinnen mee geconfronteerd worden. We weten al jaren dat de kans op LVB problematiek aanzienlijk is als het gaat om multiprobleemgezinnen. En toch wordt er onvoldoende werk gemaakt van vroegsignalering en vroeginterventie. Met als gevolg dat problematiek onnodig verergert en dat aan kwetsbare ouders en kinderen in het kader van zorg en straftrajecten eisen worden gesteld waar ze vanwege hun verstandelijke beperking niet aan kunnen voldoen.

Dat leidt weer tot reeksen van faalervaringen, waardoor men van de regen in de drup belandt. Ook de vanuit misplaatste kostenbeheersingmotieven ingegeven strikte hantering van de 85 punten grens leidt er vaak toe dat mensen met een IQ van net boven de 85 niet de hulp krijgen die ze gezien het door hen vertoonde gedrag verdienen. En als er dan eindelijk een specifiek op LVB problematiek gericht zorgaanbod tot stand komt, dan is dat zorgaanbod vaak beperkt in de tijd. Alsof mensen kunnen genezen van hun verstandelijke beperking.

Toch al kwetsbare mensen worden zo het slachtoffer van financieringssystemen die vooral gericht zijn op het beperken van de kosten in de eigen koker. Het goede nieuws is dat de gemeenten met de transitie verantwoordelijk worden voor alle kosten. Die krijgen daarmee een stevig financiële prikkel om LVB problematiek sneller te signaleren en vervolgens gewoon te doen wat nodig is. Veelal zal dat betekenen het inzetten van langdurige stut en steuntrajecten.

Dat lijkt wellicht duur, maar is het niet. Ten eerste wordt daarmee onnodige verergering van problematiek leidend tot nog veel duurdere zorg voorkomen. Ten tweede kunnen de kosten van langdurige stut en steun aanzienlijk worden beperkt door gebruik te maken van het sociale netwerk rondom het gezin en de flexibele inzet ambulante (opvoed)ondersteuning thuis. Intensief (bijvoorbeeld in de vorm van 40 uur professioneel co-ouderschap per week, altijd nog goedkoper dan uithuisplaatsingen) wanneer nodig en meer op afroep wanneer mogelijk (bijvoorbeeld waakvlamzorg waarbij bij oplopende spanningen tijdelijk extra hulp wordt ingevlogen).

Erik Gerritsen