Limburgse gemeenten betalen miljoenen voor ‘herstelplan’ jeugdzorg

Jeugdzorgorganisatie Xonar heeft behendig gebruik gemaakt van haar monopolie in Limburg, constateert Follow the Money. Vlak nadat alle zestien Zuid-Limburgse gemeenten Xonar voor tien jaar een contract gunden, presenteerde de instelling een ‘herstelplan’ dat acht miljoen euro kostte en waarin essentiële jeugdhulp werd afgestoten. Daar hadden de gemeenten niets meer over te zeggen.

Na jaren van financieel wanbeleid stevende Xonar af op een faillissement. Omdat de jeugdzorgorganisatie zichzelf in voorgaande jaren door haar omvang onmisbaar had weten te maken, kreeg een interim-bestuurder vrij spel om in te grijpen. Deze Karel Verweij saneerde zonder scrupules en legde de rekening bij de gemeenten. 

Gezamenlijk aanbesteden

Toen Verweij eind 2022 aantrad, was Xonar druk met de aanbesteding in Limburg. De zestien gemeenten hadden besloten voor een periode van tien jaar gezamenlijk aan te besteden. Daarmee was jaarlijks een totaalbedrag van 118 miljoen euro gemoeid. De gemeenten wilden het aantal jeugdhulpaanbieders terugdringen van zo’n tweehonderd naar veertig. 

Eisen

Om voor een contract in aanmerking te komen, stelden de gemeenten twee eisen: jeugdhulpaanbieders moesten een minimaal aantal cliënten bedienen en een breed pakket aan jeugdhulp in huis hebben. Voor veel kleinere jeugdhulpaanbieders was deze drempel veel te hoog, maar ‘systeemaanbieder’ Xonar voldeed moeiteloos aan de eisen.

Prijskaartje

Door Xonar voor tien jaar een contract te geven, verbonden de gemeenten zich aan de toekomst van deze ‘fragiele’ instelling. In november 2022 kregen de zestien wethouders van Verweij te horen welke onderdelen van Xonar moesten verdwijnen. Een derde van het personeel moest ‘elders ondergebracht’ worden, stelde Verweij. Ook moest Xonar fuseren met een andere jeugdzorgaanbieder. Aan dit alles hing een prijskaartje van acht miljoen euro, op te hoesten door de zestien gemeenten.

Instemmen

In juli 2023 hield burgemeester Annemarie Penn als vertegenwoordiger van centrumgemeente Maastricht een persconferentie, waarin zij het herstelplan van Verweij presenteerde als oplossing voor de ‘continuïteit van de jeugdzorg’. Penn uitte zich kritisch over het rijk, maar verzocht de andere gemeenten toch in te stemmen met het herstelplan zodat Xonar niet failliet zou gaan.

Chagrijn

Er volgde een stemronde in zestien gemeenteraden, waar de raadsleden zonder uitzondering hun chagrijn over de gang van zaken lieten blijken. Desondanks stemden alle raden in met het herstelplan. 

Zorgelijk

Een jaar na de sanering is de staat van Xonar ‘ongewijzigd fragiel’. De maandelijkse voortgangsrapportages aan de gemeenten spreken van een ‘zorgelijke situatie’. Vlak voor kerst is het ICT-systeem gehackt. De omzet blijft dalen en door de teleurstellende verkoopopbrengst (vijf miljoen euro) van het vastgoed is een extra bezuiniging van 1,7 miljoen euro noodzakelijk. 

Ministerie

Dat er in Limburg grote problemen zijn met jeugdzorg is inmiddels ook in Den Haag doorgedrongen. Het ministerie van VWS heeft alle betrokken partijen verzameld in een ‘taskforce’ om naar een ‘duurzame oplossing’ te zoeken.