JOGG verdedigt aanpak: 'Er is geen alternatief'

Acht jaar na de start van de JOGG-aanpak, bedoeld om overgewicht tegen te gaan, zijn er nog geen duidelijke effecten op het gewicht van jongeren waar te nemen. Zo blijkt uit onderzoek door het RIVM waar Binnenlands Bestuur begin deze maand over schreef. Niet heel effectief dus, zou je zeggen. Marjon Bachra, directeur-bestuurder bij JOGG, duidt de resultaten anders. ‘De noodzaak om te veranderen wordt door veel mensen niet gevoeld’, zegt zij. ‘Maar er is geen alternatief.’

Complexe opgave

Stoppen met de aanpak is, als het aan Bachra ligt, niet aan de orde en eigenlijk geen optie. ‘Het kan toch niet waar zijn dat we wat we met zijn allen hebben opgebouwd weer gaan stopzetten omdat dit onderzoek geen positief beeld laat zien? We willen met zijn alle een gezondere samenleving. Dan moeten we ook accepteren dat het iets is van de langere adem. Het is een complexe opgave die veel tijd kost.’

Wijdverspreid

Aan omvang geen gebrek. Ruim 200 gemeenten sloten zich de afgelopen acht jaar al aan bij JOGG. Met de JOGG-aanpak probeerden ze wijken, of soms de hele gemeenten, gezonder te maken. Bijvoorbeeld door de openbare ruimte beter in te richten voor beweging. Of door ervoor te zorgen dat het voedingsaanbod in wijken gezond is. JOGG wordt grotendeels gefinancierd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), maar elke JOGG-gemeente stelt een lokaal team in die zij zelf bekostigen.

Onderzoek RIVM

Nieuw onderzoek door het RIVM zet vraagtekens bij de effectiviteit van de aanpak. In de eerste jaren na de start daalt het percentage kinderen en jongeren met overwicht licht, maar op de langere termijn is er geen positief effect op BMI en de hoeveelheid fysieke beweging. Sterker nog, enkele jaren na aanvang van de JOGG-aanpak is er zelfs meer overgewicht, al zijn deze resultaten niet significant. Staatssecretaris Maarten van Ooijen gaf in een reactie aan niet te willen stoppen met de aanpak, maar juist te willen intensiveren.

Leefomgeving wel gezonder

Binnenlands Bestuur duidde de resultaten met de zin ‘De JOGG-aanpak werkt niet’. Bachra geeft toe dat ze daarvan schrok. Ze is het er ook niet mee eens. ‘Het is goed dat er kritisch wordt gekeken, we werken ook met publiek geld. Maar daarvan dacht ik wel, verdorie. Andere onderzoeken laten zien dat het met de JOGG-aanpak lukt om de leefomgeving gezonder te maken. We zien op lokaal niveau ook wel degelijk succesverhalen als het gaat om overgewicht. Alleen het RIVM heeft gekeken naar het gemiddelde, en daarin was dat niet zichtbaar.’

'Was het maar zo simpel'

Ze benadrukt dat de preventie van overgewicht heel complex is en zegt ook niet verbaasd te zijn over de resultaten uit het RIVM-onderzoek. ‘Eerlijk gezegd dacht ik: natuurlijk is er geen verschil in BMI. Was het maar zo simpel dat wij er als organisatie zomaar even voor konden zorgen dat je een gezonde bevolking krijgt. Daarvoor is het een veel te complex probleem. Wij richten ons op een gezonde leefomgeving en zelfs wat dat betreft zijn we heel erg afhankelijk van de individuele inzet van gemeenten en de beschikbare middelen. Die leefomgeving is ook niet het enige dat overgewicht beïnvloedt.’

Op termijn effect

‘Er zijn genetische factoren, er is psychische gezondheid, armoede. Het is niet realistisch om ons daarop af te rekenen.’ Over het gebrek aan verschillen tussen JOGG-gemeenten en gemeente zonder JOGG-aanpak zegt Bachra: ‘zoals ik zei, met de JOGG-aanpak hebben we de leefomgeving van 2,4 miljoen kinderen gezonder gemaakt. Ik geloof er in dat die ontwikkeling op termijn gaat bijdragen aan de daling van het overgewicht. Bij preventie gaan de kosten altijd voor de baten uit.’

Vertaalslag

Alle onderzoeken in acht genomen zorgt de JOGG-aanpak er dus voor dat de leefomgeving gezonder wordt, maar zorgt dit er nog niet voor dat jongeren ook daadwerkelijk een gezonder gewicht krijgen. Hoe die vertaalslag gemaakt gaat worden weet Bachra nog niet te beantwoorden. ‘In ieder geval door vast te houden aan wat we nu hebben. Het is te kort door de bocht om nu te stoppen. We hebben ook tegenslagen gehad zoals corona. Wij gaan bij onszelf te rade wat wij nog meer kunnen doen om het bewustzijn te vergroten, maar ik heb gemeenten niet aan een lijntje. Belangrijk is dat ze ook door een nieuw kabinet in staat worden gebracht dit te continueren. Daar maak ik me wel zorgen om.’

Steun kabinet

JOGG is blij dat de huidige demissionair staatssecretaris achter de aanpak blijft staan. ‘Ik hoop dat de volgende bewindspersoon ook ziet wat er allemaal via het preventieakkoord is bereikt. Slechter financieel weer mag ons er niet van weerhouden dat we blijven werken voor een gezondere samenleving. Er zit heel veel winst in een gezonde bevolking.’