‘Invoering werkleerrecht onhaalbaar’

Invoering van een werkleerrecht voor jongeren per 1 juli 2009 is ‘volstrekt onhaalbaar’. Dat zegt VNG-woordvoerder Frea Broekman. De behandeling in de Tweede Kamer van de Wet Investeren in Jongeren (WIJ), die het werkleerrecht regelt, is uitgesteld, omdat de Kamer eerst een brief van de regering wil over de samenhang tussen de nieuwe wet en de aanpak van de economische crisis.

Als de Tweede Kamer de wet heeft behandeld en aangenomen, moet deze ook nog worden behandeld in de Senaat. Bij invoering van de WIJ worden gemeenten verplicht jongeren tot 27 jaar die daarom vragen een aanbod te doen voor werk of scholing. Die groep verliest tegelijkertijd het recht op een bijstandsuitkering.

De nieuwe wet zal tot een administratieve lastenverzwaring leiden, vreest de VNG, en gemeenten moeten te veel op te korte termijn regelen. Broekman: ‘Er zitten veel praktische bezwaren aan de nieuwe wet. Er moet een hele nieuwe verantwoordingssystematiek worden opgetuigd, automatiseringssystemen aangepast. De wet heeft daarnaast gevolgen voor de uitkerings- en debiteurenadministratie, de loonaangifte, noem maar op.’

Haast maken

Staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken, PvdA) lijkt het tijdsprobleem ook te zien, want zij dringt er bij de Kamer op aan toch vooral haast te maken met de behandeling van de WIJ. Ze vindt snelle invoering belangrijk omdat juist in de zomer veel jongeren van school komen, die dan meteen door de gemeenten aan een baan of nieuwe opleiding geholpen moeten worden.

Maar ook als de nieuwe wet wel snel wordt behandeld, is tijdige invoering allerminst zeker. De WIJ ligt om meer dan alleen praktische redenen van alle kanten onder vuur. De partijen die in de praktijk met de WIJ te maken krijgen, zijn uitermate kritisch. Begin dit jaar stuurden de VNG, Divosa (de vereniging van sociale diensten), de vakcentrale FNV, Ingrado (de vereniging van leerplichtambtenaren) en de Federatie Opvang een brief aan de Kamer met het verzoek van de wet af te zien.

In het kort komt hun bezwaar erop neer dat ze vinden dat de gemeenten genoeg mogelijkheden hebben om jongeren tot 27 jaar te laten participeren en dat ze dat in de praktijk ook steeds beter lukt. De nieuwe wet voegt niets aan hun instrumentarium toe, en leidt alleen maar tot meer administratief gedoe. Uit de brief: ‘Voor heel veel jongeren die zich melden bij de gemeenten geldt dat zij niet langdurig gebruikmaken van een uitkering. Daar waar dat onverhoopt wel het geval is, is meestal sprake van samenlopende complexe problemen waar een leer/werkaanbod waarschijnlijk ook niet het meest voor de hand ligt.’

Daarnaast vrezen de ondertekenaars dat veel jongeren afgeschrikt worden door het vooruitzicht dat ze elk aanbod van de gemeente moeten accepteren, en dat grote groepen zich mogelijk helemaal niet meer melden en uit beeld van de instanties verdwijnen. Ook de Raad van State wees hierop in een zeer kritisch rapport over de wet. Dat laatste maakt een soepele gang van het wetsvoorstel door de Eerste Kamer erg onwaarschijnlijk.

Minder geld voor gemeenten

Wanneer de WIJ wordt ingevoerd, gaan gemeenten dat in hun portemonnee voelen. Omdat ze jongeren onder 27 geen uitkering meer hoeven te verschaffen, heeft het kabinet een bezuiniging ingeboekt op het inkomensdeel van het WWBbudget. Dit jaar wordt dat budget gekort met 18 miljoen euro, oplopend tot 143 miljoen in 2011. Maar voor veel jongeren zal niet gelden dat ze direct na melding geplaatst kunnen worden, bijvoorbeeld omdat iemand zich in maart meldt en pas in september aan een opleiding kan beginnen. Tot die tijd moet de gemeente toch een uitkering verstrekken of voor werk zorgen. Om de jongeren te begeleiden of voor te bereiden op school of werk kunnen gemeenten het participatiebudget aanspreken. Dat blijft gelijk.

Hoe werkt de WIJ?

Vanaf het moment dat de Wet investeren in jongeren (WIJ) wordt ingevoerd, geldt dat nieuwe melders bij de gemeente geen bijstandsuitkering meer krijgen. De gemeente moet ze vanaf dat moment een aanbod doen voor werk of scholing. In de tijd tussen de aanvraag en het moment dat iemand gaat werken of naar school gaat, moet de gemeente wel voor een inkomen zorgen. Bij weigering van een aanbod van de gemeente heeft de jongere geen recht op een uitkering.

Om te voorkomen dat mensen voortdurend in bezwaar gaan tegen de aangeboden trajecten is in de wet ook vastgelegd dat iemand tijdens de bezwaarprocedure geen recht heeft op een uitkering. Voor de jongeren tot 27 die nu al een bijstandsuitkering hebben - dat zijn er ongeveer 23 duizend - komt een overgangsperiode van een jaar. Zo lang hebben jongere en gemeente de tijd een alternatief voor de uitkering te vinden.

Het aanbod van de gemeente gaat op basis van vrijwilligheid en hoeft dus alleen te worden gedaan als een jongere daar zelf om vraagt. De regering zint nog op een oplossing voor de 48 duizend niet-uitkeringsgerechtigden (nuggers) onder de 27. Zij werken niet, gaan niet naar school, maar vragen ook geen uitkering aan. Het CBS schat dat de helft van hen geen startkwalificatie heeft.