Strategische visie: hoog-over of hol?

Een verouderd koersdocument over het sociaal domein maakte deze week de tongen los in de IJsselsteinse gemeenteraad. Het college had, met als onderbouwing dat zij nog steeds tevreden is over het stuk, een al in 2019 vastgestelde beleidsvisie opnieuw aangeboden aan de raad. De enige wijziging: een nieuw jaartal op het voorblad. Dat was ondanks alle veranderingen binnen het sociaal domein mogelijk omdat de uitgangspunten zo breed zijn geformuleerd ze de veranderlijke context blijven vangen. Maar heb je er dan nog wel wat aan?

Verouderd

Vooropgesteld: het stuk is niet zo tijdsbestendig als het college doet lijken. Veel praktische uitwerkingen van de strategische uitgangspunten zijn achterhaald. Het Wijkleerbedrijf bijvoorbeeld, dat niet meer bestaat. Daarnaast staan er in het koersdocument allerlei doelen die inmiddels al behaald moeten zijn. Bijvoorbeeld dat de gemeente een seniorenaanpak wil opstellen, of dat zij ‘vanaf 2021’ weer verantwoordelijk wordt voor de inburgering van nieuwkomers. ‘In 2020 bereiden we dit voor, de implementatie volgt in 2021’, leest het stuk dat ter besluitvorming is aangeboden aan de raad, in 2024.

Vier uitgangspunten

Vernieuwen van het stuk heeft geen zin volgens het college: ‘de inhoud van een nieuw koersdocument zal niet veel verschillen van het huidige koersdocument’, zo staat in het raadsvoorstel. En toegegeven, het gaat in het koersdocument vooral over de achterliggende strategische keuzes. IJsselstein maakt er vier en vat ze allemaal samen in één woord: ‘voorkomen’, ‘dichtbij’, ’samen’, en ‘verantwoordelijkheid’. Heel kort: De gemeente wil inzetten op de preventie van gezondheidsproblemen, ondersteuning lokaal en in de buurt, samenwerking tussen professionals en met de inwoners, en het uitgaan van eigen verantwoordelijkheid, ook van de inwoners zelf.

Raad kritisch

Daar valt weinig op af te dingen lijkt het. Maar zo snel is de raad niet tevreden. Joeri Eijzenbach, de lokale D66 fractievoorzitter, maakte tijdens een commissievergadering deze week zijn onvrede kenbaar. ‘We hebben dit vastgesteld in 2019. Er heeft sindsdien een enorme verandering plaatsgevonden. Er zijn wetten veranderd, en er is een pandemie geweest.’ Hij kreeg van verschillende kanten bijval. Volgens Jiska van den Hoek, GroenLinks commissielid, gaat het college er te makkelijk van uit dat het huidige beleid gewoon voorgezet kan worden na al die verandering. ‘Er zijn geen nieuwe cijfers, dus waar baseert het college dit op?’ Marlieke van Schalkwijk, PvdA fractievoorzitter: ‘ik zie geen evaluatie, geen discussie, en geen analyse van hoe het er voorstaat. De laatste cijfers zijn uit 2017.’

'Twee jaar te kort'

Maar dat soort evaluaties horen ook niet in een strategische visie, zo pareerde de portefeuillehouder. Mark Foekema, wethouder voor Lokale Democraten IJsselstein (LDIJ), bracht het collegestandpunt naar voren. Toen het document in 2019 werd vastgesteld was dat maar voor twee jaar. Veel te kort eigenlijk, zegt het huidige gemeentebestuur achteraf. Met de verlenging krijgt het visiedocument een duur van zes jaar. Vanaf 2022 tot 2024 werden de uitgangspunten ook gewoon gehanteerd, ondanks dat ze op papier niet meer gelden. De looptijd was immers 2020 tot 2022.

‘Voorkomen, dichtbij, samen, en verantwoordelijkheid’

Maar de denkwijze van het college is niet veranderd, verzekerde Foekema de raad. En alle door raadsleden aangehaalde veranderingen door landelijke regelgeving, eventuele pandemieën of dogmatische verschuivingen passen prima binnen de toen opgestelde strategie. Om zijn standpunt kracht bij te zetten herhaalde hij het nog maar eens: ‘voorkomen, dichtbij, samen, en verantwoordelijkheid’. Had het college toen een glazen bol en zijn alle veranderingen daarmee voorzien? Nee dat niet, erkent ook B&W zelf. De uitgangspunten zijn simpelweg zo geformuleerd dat ze misschien wel altijd relevant zijn geweest en zullen blijven.

Zo algemeen

Maar of dat positief is? ‘Het klopt wel dat die uitgangspunten over 15 jaar misschien nog steeds relevant zijn’, zei Eijzenbach. ‘Maar dat zegt niets over hoe het in de praktijk gaat.’ Van den Hoek: ‘Als de bouwstenen waarop we ons beleid baseren zo algemeen zijn dat ze altijd van toepassing zijn, wat geven we daarmee dan daadwerkelijk mee aan koers? Hoe sturen we daarmee?’ Daarop had Foekema geen antwoord. ‘Het is de basis waarop we sturen. Neem nu bijvoorbeeld het uitgangspunt ‘voorkomen is beter dan genezen’. Daarin komt eigenlijk alles samen, ook de ontwikkelingen van de laatste jaren. Ja ze zijn algemeen geformuleerd, maar dit is waar we als college naartoe willen.’

'Hol'

Het bewijst voor de lokale D66 fractie dat je als raad eigenlijk niks hebt aan een strategische visie, tenminste niet op deze manier. ‘Als dit de kaders zijn, en die zijn na zoveel jaar nog steeds actueel ondanks al die veranderingen binnen het domein, hoe kunnen wij als raad dan sturen? Op die manier kunnen we ook niet onze controlerende taak uitvoeren. In dat geval zijn ze net zo concreet als dat ze hol zijn.’ De wethouder voelde niks voor een concretisering van de strategische uitgangspunten. Volgens hem zijn deze wel degelijk werkbaar. De IJsselsteinse coalitiepartijen waren minder kritisch. ‘If ain’t broke don’t fix it’, zei het CDA. Volgens LDIJ staan er in het stuk ook ontwikkelopgaven die nog steeds heel relevant zijn. Beide partijen moesten wel erkennen dat er inderdaad achterhaalde informatie in het document staat.