Het is tijd voor samenspraak

Half maart publiceerde het Sociaal Cultureel Planbureau een essay van Kim Putters met de titel: Een lokaal sociaal contract. Voorwaarden voor een inclusieve samenleving. Putters analyseert een aantal belangrijke trends in het sociaal domein en presenteert vervolgens een vernieuwingsagenda met zes aandachtspunten voor nieuwe lokale besturen na de gemeenteraadsverkiezingen. Putters pleit voor het beter benoemen wat burger en overheid van elkaar mogen verwachten; een integrale visie op zorg en participatie; een bredere kijk op gezondheid; meer zeggenschap over zorg en ondersteuning; steviger georganiseerde tegenmacht (van burgers en professionals) en een lerende uitvoeringspraktijk.  

Deze analyse en de vernieuwingsagenda sluiten perfect aan bij het volhardende pleidooi van patiënten- en gehandicaptenorganisaties om bij de uitvoeringspraktijk in het sociaal domein veel nauwer samen op te trekken met mensen met een beperking of chronische ziekte en hun vertegenwoordigende organisaties. Veel gemeenten werken gelukkig nu wel hard aan het uitwerken van thema’s uit het VN-verdrag Handicap, bijvoorbeeld als het gaat om het verbeteren van de fysieke toegankelijkheid. Maar uit onze monitoring blijkt dat het op één punt nog steeds hardnekkig misgaat: de dialoog tussen gemeente en burger.

Ruim tachtig procent van alle mensen met een chronische ziekte of beperking wil graag in samenspraak met hun gemeente komen tot een passende mix van zorg en ondersteuning. Helaas geeft maar twintig procent aan dat er echt sprake van samenspraak is geweest. Opvallend is overigens dat mensen die het proces van samenspraak positief hebben ervaren, het meest tevreden zijn over de uitkomst. Zelfs als die anders was dan ze oorspronkelijk hadden verwacht!

In 1,4 miljoen huishoudens woont iemand die een maatwerkvoorziening heeft uit het sociaal domein. Met andere woorden: in bijna één op de vijf huishoudens is iemand voor het vormgeven van zijn of haar leven sterk afhankelijk van gemeentelijke voorzieningen. Dit legt een grote verantwoordelijkheid op de schouders van gemeenten. Hoe kunnen ze die afhankelijkheidsrelatie zo vormgeven dat mensen zich daardoor niet ontmoedigd en gekleineerd voelen, maar juist gesteund en gesterkt om mee te gaan doen?

Dat meer zeggenschap en samenspraak de noodzakelijke sleutels zijn voor de transformatie in het sociaal domein werd de afgelopen jaren diverse malen bepleit door kennisinstituten, adviesraden en nu ook weer door Kim Putters. Blijkbaar is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Drie jaar decentralisatiepraktijk leert dat sturen op samenspraak om een fundamentele vernieuwing vraagt in het denken en handelen. Een vernieuwing die het dictaat van ‘meedoen moet’, weet om te zetten naar een praktijk van ‘meedoen mogelijk maken’. Dat levert onmiddellijk winst op. Voor individuen, voor de gemeenschap en vast ook financieel. Wat ons betreft zetten de lokale politici die deze week worden gekozen het realiseren van deze winst bovenaan hun prioriteitenlijstje.

Illya Soffer

directeur Ieder(in)