Deelfonds sociaal domein: alle budgetten, alle gemeenten

Nu na de Jeugdwet ook de Participatiewet en de Wet maatschappelijke ondersteuning door de Eerste Kamer zijn, kan de balans worden opgemaakt. Wat krijgen gemeenten in 2015 voor het sociale domein? Binnenlands Bestuur zocht het uit.

Ruim 10 miljard

In 2015 verdeelt het rijk onder 403 gemeenten om precies te zijn 10 miljard 359 miljoen 75 duizend en 814 euro. Dat is gemiddeld per inwoner 528 euro. Per gemeente zijn er grote verschillen, zo blijkt uit het complete overzicht. Het minst krijgt Schiermonnikoog, 196 euro per inwoner. Het meest krijgt Pekela, 1174 euro per inwoner. In totaal krijgen 256 gemeenten minder dan het landelijk gemiddelde. Waaronder Utrecht (386), Den Haag (515) en Amsterdam (523). Rotterdam krijgt meer dan gemiddeld: 577 euro per inwoner.

Onbekende constructie

De kleine 10,4 miljard euro wordt als deelfonds sociaal domein toegevoegd aan het gemeentefonds, in een tot dusverre onbekende constructie. Die houdt in dat gemeenten de middelen alleen mogen uitgeven aan de drie onderdelen waaruit het sociaal deelfonds bestaat. In welke verhouding ze dat doen, mogen gemeenten wel zelf weten. Verder hoeven ze zich hiervoor niet te verantwoorden richting het rijk, maar richting de gemeenteraad.

Bonte verzameling

Inmiddels kent het gemeentefonds een bonte verzameling uitkeringen. Zo is er de algemene uitkering, die de gemeente vrij ter beschikking staat. De integratie-uitkering is geoormerkt geld, maar wordt op een vooraf bepaald moment overgeheveld naar de algemene uitkering. Ook voor de decentralisatie-uitkering gaat een keer op in de algemene middelen, alleen is daarvan niet bekend wanneer.

Kritiek

De nieuwe vorm 'sociaal deelfonds' riep half juni kritiek op van de Algemene Rekenkamer. En niet alleen omdat er weer een uitkeringsvariant is toegevoegd aan het gemeentefonds. Flinke bedragen voor sociaal beleid komen namelijk langs andere uitkeringsvormen bij de gemeenten terecht. Zo valt de Wet maatschappelijke ondersteuning al sinds 2007 onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid. In 2015 gaat zo buiten het deelfonds sociaal domein nog eens 1,2 miljard euro naar de gemeenten, maar dan als integratie-uitkering (waarin begrepen een korting op huishoudelijke verzorging van 465 miljoen euro).

Buiten sociaal deelfonds

Verder valt het inkomensdeel (bijstandsuitkeringen) van de Participatiewet (in totaal 5,9 miljard euro) buiten het sociaal deelfonds. Aan dit inkomensdeel kunnen gemeenten geld overhouden als ze veel mensen weten te re-integreren, maar ook verlies lijden wanneer ze meer bijstandsuitkeringen moeten verstrekken dan verwacht. Ook gaat er nog bijna anderhalf miljard naar 43 centrumgemeenten, die onderdak en begeleiding moeten bieden aan mensen met een psychische aandoening.

Wsw

De gemeenten met de hoogste budgetten voor het sociale domein liggen allemaal in Oost-Groningen en Zuid-Limburg. Een belangrijke kanttekening is dat hun hoge bedragen per inwoner voor een groot deel het gevolg zijn van hoge bedragen voor de groep mensen die in 2015 gebruik maakt van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). In totaal is daar in 2015 nog een kleine 2,3 miljard euro voor beschikbaar, maar de Wsw wordt afgebouwd. Vanaf komend jaar kunnen er al geen nieuwe mensen terecht. Daarmee gaan ook de toegekende gemeentelijke budgetten dalen (naar 1,6 miljard in 2019). Het totaalbudget voor het deelfonds sociaal domein zal dus voor gemeenten met een verhoudingsgewijs grote Wsw-component sneller dalen dan voor andere gemeenten. Een berekening van het sociaal deelfonds exclusief WSW laat zien dat alle gemeenten in Oost-Groningen en Zuid-Limburg uit de top van de ranglijst verdwijnen, op Heerlen na.

Klik hier voor het dossier ‘3D: verdeling budget’  met meer cijfers en artikelen over - de verdeling - van de budgetten voor de drie decentralisaties.