Hard werken, weinig verdienen

Achterblijvende inkomensontwikkeling

De kern van Fantoomgroei is dat onze inkomensontwikkeling al decennia achterblijft bij de economische ontwikkeling. Veel van de goederen en diensten die we produceren vergen namelijk meer kapitaal dan arbeid. Kijk maar naar Zeewolde die een enorm datacenter verwacht, maar zonder dat er veel werkgelegenheid bijkomt. Dat betekent dat winsten vaker belanden bij kapitaalverstrekkers dan bij werknemers en groei niet leidt tot meer banen of hogere salarissen. Kort gezegd is de analyse dat werkenden niet of minder dan vroeger meeprofiteren van economische groei.

Dat klopt niet helemaal. Zo wordt veel kapitaal aan bedrijven verstrekt door onze pensioenfondsen die in essentie de bundeling zijn van de spaarpotten van ons werkenden, waardoor bedrijfswinsten op termijn terugvloeien naar toekomstige pensioenen. In grote lijnen vindt het betoog echter weerklank in een breed politiek spectrum, zelfs Mark Rutte sprak recent zijn verbazing en ongenoegen uit dat mooie bedrijfswinsten zich wel vertalen in koersstijgingen en hogere topsalarissen, maar niet in cao-loon groei.

Met de verkiezingen voorjaar 2021 aanstaande, is de vraag of het onbehagen van Heijnen en Noten zich ook vertaalt in verkiezingsprogramma’s van partijen. Natuurlijk zullen linkse partijen dit gedachtegoed van nature omarmen, maar interessant wordt wat CDA en VVD in hun programma’s gaan opnemen. Gaan we werkelijk toe naar een, zoals de auteurs bepleiten, meer herverdelende overheid die bedrijfswinsten en kapitaalopbrengsten zwaarder belast? Is er een nieuw vertrouwen aanstaande dat meer overheidssturing en een grotere hand in de economie een oplossing als antwoord op grote maatschappelijke vragen rond klimaatverandering, inkomensongelijkheid en meer?

Of zien de auteurs een beetje over het hoofd dat de inmenging van de overheid in de economie en de samenleving niet altijd even effectief is? De nu lopende lijsttrekkersverkiezing van het CDA is een interessante peiling van kiezersvoorkeuren. Trekt Mona Keijzer de partij naar rechts, kiezen de CDA-leden voor het meer christelijk-sociale geluid van Hugo de Jonge of krijgt Omtzigt de voorkeur? Hoe klein de partij ook is geworden, de tienduizenden partijleden bepalen in hoge mate welke kant we als Nederland uitgaan. Daarvoor zijn wel meer ideeën nodig dan het boek Fantoompijn bevat. Het boek blijft steken in te losse ideeën en een geïdealiseerd betoog over coöperaties als sleutel tot de oplossing. Maar het debat is geopend. 

Citaat uit het boek: ‘We hebben de overheid herontdekt als schepper van waarde, welzijn en welvaart’ 

Fantoomgroei door Sander Heijnen en Hendrik Noten, Atlas Contact, 2020, 20 euro