Noodhulp voor in systeem vastgelopen burgers

Een digitaal hospitaal helpt in het bureaucratische systeem vastgelopen burgers weer op weg. Met het Sociaal Hospitaal hebben bestuurskundige Albert Jan Kruiter en compagnons al zo’n 70 mensen gratis geholpen.

Nachtelijk optreden
Een nachtelijk optreden in radioprogramma Casa Luna leidde tot een bombardement aan vragen van luisteraars aan bestuurskundige Albert Jan Kruiter en zijn compagnons Harry Kruiter en Eelke Blokker van het Instituut voor Publieke Waarden. ‘De telefoon stond roodgloeiend met mensen met bureaucratische problemen. Een jongen die antikraak was gaan wonen en in de Wajong zat, was uitgeschreven door de gemeente. Hij wilde zich weer inschrijven, maar dat lukte niet. Zo kregen we  een stortvloed aan vragen die we snel konden beantwoorden. Ook onze mailbox zat vol. We kwamen erachter dat we kennis hebben waarmee we die mensen kunnen helpen. Vooral over hoe bureaucratie werkt. Zo is het Sociaal Hospitaal ontstaan.’

Blinde vlekken
Het Instituut voor Publieke Waarden richt zich op de blinde vlekken die ontstaan waar de overheid zich terugtrekt en die de samenleving nog niet invult. ‘Op die punten willen wij ondernemen. We hebben ook plannen voor een privégevangenis of een "tijdelijk wonencorporatie".’ Verhalen die in het Sociaal Hospitaal naar boven komen, gebruiken Kruiter cs. weer voor nieuw onderzoek. ‘We kijken naar afrekenmechanismen, verkokering en het afschuiven van zaken van de ene naar de andere instanties. Als instituut werken we deels in opdracht. Het geld dat we verdienen investeren we in oplossingen voor publieke problemen die we belangrijk vinden. Geld verdienen we onder meer doordat gemeenten ons inhuren om bijvoorbeeld te monitoren wat de decentralisaties voor hen betekenen, bijvoorbeeld voor de financiering van sociale wijkteams.’

Huis opgegeten, maar geen bijstand
De website Sociaal Hospitaal levert vragen op vanuit heel Nederland. ‘Tot nu toe hebben we sinds februari 2013 zo’n 70 mensen geholpen.’ Problemen die veel voorkomen zijn oudere mensen die werkloos worden en geen bijstand krijgen. Ze moeten dan eerst hun huis “opeten”, maar daarna krijgen ze nog steeds geen bijstand. Die mensen helpen wij. Ook inkomensproblemen komen door de crisis veel voor. En dan is er nog niet eens sprake van decentralisaties. Veel hangt samen met werkloosheid. Als mensen een woning proberen te krijgen in een andere gemeente en daar bij een vriend verblijven, maar zich graag willen inschrijven, dan kan dat niet, want dan moet de gemeente jou een uitkering geven. Je zou dan eerst dakloos moeten zijn. Maar dat is het probleem helemaal niet, want je verblijf al bij die vriend. Dat levert een hoop heen en weer geschrijf op.’

Eenvoudige en gecompliceerde problemen
Sommige problemen zijn heel eenvoudig op te lossen, zoals dat mensen bij het verkeerde loket hebben aangeklopt. ‘Mensen beseffen niet altijd dat ze bij schulden niet meteen in de wet schuldsanering terechtkomen. Je hebt ook budgetbeheer en vrijwillige bewindvoering.’ Maar gecompliceerde zaken komen ook voorbij. ‘Mensen die vanuit een koopwoning op straat worden gezet kunnen niet terecht bij de woningcorporatie voor een sociale huurwoning. Ze moeten eerst hun restschuld betalen, maar kunnen niet in de schuldsanering, omdat ze geen adres meer hebben. Dan krijg je echte van die kastje naar de muur kwesties.’

Brede blik
Echt moeilijk werk is het niet, vindt Kruiter. ‘Wij zijn geen hulpverleners en kunnen echt breed kijken. Daardoor hebben we goed zicht op de problematiek en kunnen we dingen samenvoegen. Twee van ons hebben een bestuurskundige achtergrond, de ander is gespecialiseerd in de managementkant van de gezondheidszorg. We hebben systeemkennis en daarmee zijn we aan het oefenen. Eén van de grote problemen in het systeem is de verkokering door de versnipperde financiering. Het ergste lijkt ons als we ook vanuit de Awbz worden gefinancierd. Nu zijn we bezig met financieringsinnovatie, zoals met een Social Impact Bond, waarbij private partijen risicodragend voorfinancieren en pas als iets slaagt publiek geld wordt terugbetaald. Dat doen we samen met Society Impact. Er is nog niet zoveel op dit gebied. Het is pionieren.’