Burgers bepalen hoe ze gezonder worden

Via het Nationaal Programma Preventie wil de overheid gezondheidsachterstanden aanpakken. 164 gemeenten krijgen een bijdrage van het rijk en worden ondersteund. Den Haag heeft voor de aanpak geen blauwdruk meegegeven. ‘De kracht van het programma is dat burgers zelf een grote rol hebben in het bepalen hoe ze geholpen willen worden’, aldus ambassadeur van Gezond in… Rinda den Besten.

Geen blauwdruk vanuit Den Haag
164 gemeenten die twee jaar geleden meer mensen met een gezondheidsachterstand hadden dan het landelijk gemiddelde, hebben steun gekregen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.  Via GIDS (Gezond In De Stad) is voor een periode van 4 jaar in totaal 70 miljoen euro beschikbaar gesteld. Naast het geld krijgen gemeenten advies en hulp via Gezond in... ‘De landelijke overheid levert nadrukkelijk géén blauwdruk hoe de gemeenten het moeten doen’, vertelt Den Besten, oud-wethouder volksgezondheid in Utrecht en ambassadeur. ‘Het geld dat het rijk beschikbaar heeft gesteld is ook niet gelabeld. Vier jaar lang mogen gemeenten hun eigen lokale aanpak hiermee vormgeven. De lokale gemeenteraad is het orgaan waar verantwoording aan afgelegd wordt.’

 
Verschillen
Het gevolg van die vrijlating is dat gemeenten heel verschillend om gaan met het Haagse geld. Zo wordt in Emmen het deels uitgegeven aan een huisarts die hierdoor een aantal uur per week kan vrijmaken om een verbindende rol tussen huisartsen en gemeente te vervullen. Maar Emmen heeft bijvoorbeeld ook een schoolgebouw dat op de lijst voor sloop stond, laten staan. Omwonenden hebben er een buurtrestaurant van gemaakt dat gerund wordt door vrijwilligers en wijkbewoners. Mensen uit de buurt met een krappe portemonnee, gaan er gezond koken en gezond eten voor een gering bedrag. Bovendien is er een werkervaringsplaats voor een kok. In samenwerking met de school gaan bejaarden met kinderen tuinieren, de opbrengst van de tuin komt ten goede aan het restaurant.

Zelfvertrouwen
In Amstelveen wordt het geld voor een deel ingezet om mensen uit het granieten bestand te helpen. Dat zijn mensen die al jaren in de bijstand zitten en waarvan min of meer aangenomen wordt dat ze er ook niet meer uitkomen. Gebrek aan zelfvertrouwen is daarbij vaak een groot probleem. Met behulp van het geld én het advies kunnen mensen in gesprek met een coach iets aan het gebrek aan zelfvertrouwen doen en zo misschien weer meer kans op een baan maken. Den Besten: ‘We hebben in ieder geval al één mooi voorbeeld gehoord van iemand bij wie dat gelukt is.’

Dieperliggende oorzaken
Gemeenten kunnen bij Gezond in… terecht voor informatie en praktische instrumenten om gezondheidsachterstanden aan te pakken. Daarbij wordt breder gekeken dan de leefstijl van mensen. Het advies spitst zich toe op de dieperliggende oorzaken van gezondheidsachterstanden via vijf sporen: Gedrag & vaardigheden, Participatie, Preventie & zorg, Fysieke en Sociale omgeving. Ook worden er landelijke- en regionale bijeenkomsten georganiseerd. Het programma Gezond in… loopt nog tot eind 2017.

Integraal
Na twee jaar is het lastig om met harde resultaten te komen, maar effecten zijn er zeker, vindt Den Besten. ‘Twee jaar geleden werden nog wel eens wat wenkbrauwen gefronst als wij binnenkwamen. Dan vroegen ambtenaren zich af wiens portefeuille het was en moesten mensen van de afdelingen welzijn, de sociale dienst, de GGD en sport zich aan elkaar voorstellen. Dat is gelukkig voorbij, dus de integraliteit is versterkt, de schotten zijn verdwenen. Maar we merken ook dat het een hardnekkig probleem is dat soms al generaties lang bestaat. Gezondheidsachterstand is soms bijna erfelijk. Daar moeten we doorheen breken.’