‘Gemeenten kennen hun verduurzamingsopgave niet’

Gemeenten hebben geen wettelijke plicht hun maatschappelijk vastgoed te verduurzamen. Maar het klimaatakkoord dwingt tot actie, stelt directeur bouwen en energie Ferdi Licher van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

Gemeenten gaan hun handtekening zetten voor een CO2-reductie van 95 procent in 2050 en, dichterbij, 49 procent CO2-reductie in 2030. 'De meeste gemeenten zitten met de vraag: hoe doe ik dat in godsnaam?', zo schat Licher de situatie in. 'Het is deels dezelfde vraag als burgers hebben: moet ik nu al dit of dat doen of kan ik dat later doen? Kan ik me ergens bij aansluiten? Waar moet ik rekening mee houden? Moet ik het allemaal zelf betalen?'

Vrije keus

Een gebouw dat tot maatschappelijk vastgoed behoort wordt gemiddeld eens per dertig jaar onder handen genomen, weet Licher. 'Dan kun je alle gebouwen doen voor 2050.' Aan wettelijke verplichting denkt de minister nog niet. De gemeenten zijn vrij, net als de andere sectoren, hun eigen route te kiezen. 'Een bewuste keuze', aldus Licher, 'ook om die hele transitie kosteneffectief te kunnen doen. Dus niet voor alle maatschappelijke instellingen, in al die diversiteit, één norm of één datum vast te stellen wanneer het moet gebeuren. Dat zou in termen van operatie, organisatie en menskracht niet eens kunnen.'

Enorme opgave

Wel benadrukt de directeur dat in het maatschappelijk vastgoed 'nog niet veel is gebeurd, relatief veel achterstallig onderhoud is, de aandacht vaak niet op het vastgoed ligt, maar op de primaire processen – zorg, onderwijs – en er een enórme opgave ligt waar de bestuurders tot nu toe vaak niet actief mee bezig zijn geweest.' Het is kortom een klus die om aandacht en regie van de gemeente schreeuwt.

Warmteplan

Daarbij zouden gemeenten niet alleen naar hun eigen gebouwen moeten kijken, stelt Licher, maar naar ál het maatschappelijk vastgoed. Ze moeten voor de energietransitie immers in 2021 een plan hebben dat aangeeft welke wijk wanneer van het aardgas afgaat. 'Dat betekent dat duidelijk is wat het laatste moment is voor het maatschappelijk vastgoed in die wijken om die transitie te maken. Dat is hét moment om een nieuwe, duurzame warmtebron aan te sluiten en op dat moment ook de gebouwen te isoleren, energie te besparen en dergelijke.'

Ommezwaai

Om de verduurzaming van het maatschappelijk vastgoed en de energietransitie in de wijken op het juiste moment soepeltjes, als tandwielen in elkaar te laten draaien, zorgt een slimme gemeente ervoor dat ze haar onderhouds-, vastgoed- en meerjarenhuisvestingsplannen op orde heeft. Daar valt volgens Licher nog veel winst te halen. 'Het is niet in kaart gebracht, laat staan dat er een strategie is over wanneer en op welke momenten dat gedaan wordt en hoe dat gefinancierd en georganiseerd wordt.'

Kruisbestuiving

De verduurzamingsomslag vereist dat binnen de gemeente kruisbestuiving plaatsvindt. Tabben noemt Zeist als voorbeeld. 'Daar zijn de vastgoedmensen, financiële mensen en duurzaamheidsmensen bij elkaar gaan zitten. Dat is een belangrijke combinatie.' Moet het dus organisatorisch anders bij de gemeenten? 'Er is geen idee hoe groot die opgave is', herhaalt Licher nog maar eens, 'er is nog geen planning, geen beeld van de financiering, geen strategie. Binnen een gemeente is het verstandig om dat te gaan organiseren.'

Eigen route  

Gemeenten krijgen de ruimte om hun eigen route naar het doel te bepalen, zegt Licher. Of ze het doel bereiken via een gelijkmatig stijgende rechte lijn, via een bolle curve of een holle curve, dat mogen ze zelf bepalen. 'Maar we toetsen onderling of die routes realistisch zijn en passen bij de gebouwen.' Dat zal gebeuren op basis van de monitoringsrapportages die de deelnemers van het klimaatakkoord uitwisselen. 'We gaan minimaal twee keer per jaar om de tafel zitten. Eén keer in de twee jaar zal de minister kijken of zij compenserende of aanvullende maatregelen moet nemen. Maar het moet wel heel gek zijn als we al na twee jaar zeggen: jongens, het loopt niet, dus we gaan wetgeving en handhaving invoeren. Het echte mijlpaalmoment voor deze sector is 2025.'

Lees het hele interview met Ferdi Licher deze week in BB11 (inlog)