Gemeentelijke plicht suïcidepreventie stap dichterbij

Een meerderheid in de Tweede Kamer schaart zich achter een initiatiefwetsvoorstel waarin staat dat de overheid zoveel mogelijk moet doen om suïcide te voorkomen. Vandaag debatteert de Kamer over deze Wet integrale suïcidepreventie, waarin wordt vastgelegd dat het kabinet verantwoordelijk is voor beleid dat moet leiden tot een vermindering van het aantal zelfdodingen. Ook gemeenten krijgen meer taken.  

Jaarlijks doen enkele tienduizenden mensen in Nederland een poging om zichzelf van het leven te beroven. Iedere dag lukt dat in vijf gevallen. ‘Ik vind het zo belangrijk dat we beleid hebben om dat aantal omlaag te brengen’, zegt initiatiefnemer en ChristenUnie-leider Mirjam Bikker tegen de NOS. ‘Dat mensen zo radeloos zijn, geen andere uitweg meer zien, is vreselijk voor henzelf, maar ook voor de familie die achterblijft.’

Stemming

De ChristenUnie presenteerde de plannen voor de wet in 2021, samen met CDA, GroenLinks, PvdA, SP, SGP en 50Plus. Inmiddels hebben ook NSC, BBB en Partij voor de Dieren zich bij het initiatief aangesloten. D66 liet vandaag weten het voorstel te zullen steunen, waardoor er een meerderheid van zeker 80 zetels ontstaat. De stemming is niet vandaag, maar waarschijnlijk later deze maand.

Landelijk niveau

Volgens de initiatiefnemers vraagt suïcidepreventie om overheidsinterventie op landelijk niveau, zoals bij verkeersveiligheid en milieukwesties nu al het geval is. ‘Zodat niet wordt opgetreden vanuit één ministerie, maar vanuit alle ministeries die het betreft’, is te lezen in de memorie van toelichting van het voorstel. De wet richt zich in het bijzonder op gemeenten. Momenteel hebben zo’n vijftig lokale overheden een suïcidepreventiebeleid. Er gebeurt lokaal al het een en ander, maar nog weinig structureel en bij lange na niet in alle gemeenten. Van de 25 GGD-regio’s zijn er dertien betrokken bij een programma dat lokaal en regionaal beleid beoogt en zich richt op bewustwording, training en hulpverlening. Gemeenten worden nu apart benaderd om hieraan deel te nemen, maar van twintig à dertig gemeenten per GGD-regio doen er soms maar drie mee.

Verplichting

De initiatiefnemers willen af van deze vrijblijvendheid. Als de wet wordt aangenomen moeten gemeenten beleid ontwikkelen om zelfdoding tegen te gaan. Overal moet een wethouder verantwoordelijk worden voor die taak. De indieners zijn ervan overtuigd dat op lokaal niveau veel kennis is over de situatie en behoeften van inwoners: ‘Juist de mogelijkheid van lokaal maatwerk in de uitvoering kan in belangrijke mate leiden tot een versterking van dat beleid. Lokale maatschappelijke partijen zoals docenten, agenten en huisartsen hebben soms beter en eerder de mensen in beeld dan de GGZ-zorgverlener.’

Beleidsvrijheid

De gemeenten mogen zelf bepalen hoe ze invulling geven aan het preventiebeleid. Ze kunnen bijvoorbeeld inzetten op het oplossen van (financiële) problemen, die vaak de basis vormen van zelfmoordgedachten. Maar ze kunnen ook fysieke maatregelen nemen om te voorkomen dat mensen een poging doen, zoals het plaatsen van hekken langs het spoor waar vaak zelfmoordpogingen worden gedaan. Daarnaast kunnen lokale overheden suïcidepreventie agenderen en voorstellen samen met werkgevers vormgeven. De doelstellingen, acties en resultaten moeten concreet worden vastgelegd.

Extra middelen

Om dit voor elkaar te krijgen wordt geld vrijgemaakt via een decentralisatieuitkering. Het kabinet zal jaarlijks zo’n 55 á 60 cent per inwoner beschikbaar stellen. Dat komt neer op 10 miljoen euro per jaar. Mogelijk krijgt in het begin alleen nog een beperkt aantal gemeenten een uitkering. Aan de middelen zullen enkele afspraken over de voortgang en de monitoring van het beleid worden gekoppeld. Mocht na een evaluatiemoment blijken dat gemeenten nauwelijks voortgang boeken, dan kan het kabinet een uitkering met ‘meer sturingsmogelijkheden vanuit het Rijk’ overwegen. Elke vier jaar wordt het landelijke suïcidepreventiebeleid opnieuw vastgesteld.

Zoden aan de dijk

De vraag is of de wet echt een verschil gaat maken. De Raad van State (RvS) stelt dat het voorstel niet verder gaat dan het wettelijk verankeren van het bestaande publieke gezondheidsbeleid. ‘Het voegt daar geen nieuwe elementen aan toe en is daardoor in feite niet gericht op wijziging, intensivering of praktische ondersteuning van het suïcidepreventiebeleid’, concludeert de onafhankelijk adviseur van de regering. De initiatiefnemers zijn het daar niet mee eens. Het belangrijkste nieuwe element is ‘de gemeentelijke plicht om suïcidepreventiebeleid te voeren’, betogen zij in een reactie op het RvS-advies. Om het aantal suïcides omlaag te krijgen is deze wet in ieder geval ‘een belangrijke stap’, aldus Bikker.

Denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan anoniem via de chat op www.113.nl of telefonisch op 113 of 0800-0113.