Grote variatie in gemeentelijk gezondheidsbeleid

Meer dan de helft van de Nederlanders beweegt te weinig. Het ministerie van VWS heeft gemeenten opdracht gegeven om daarmee aan de slag te gaan binnen de zes GALA-doelen. Uit een onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat gemeenten sport en bewegen vooral koppelen aan een gezonde leefstijl en vitaal ouder worden.

Bijeenkomsten organiseren om inwoners te informeren over beweging en een gezonde leefstijl. Aanbod opzetten, uitbreiden en continueren voor mensen met obesitas. Het schoolplein, ook buiten schooltijd, beschikbaar maken voor sport en bewegen voor verschillende doelgroepen. De fietsinfrastructuur verbeteren. Het zijn enkele voorbeelden van acties die de onderzoekers van het Mulier Instituut tijdens hun onderzoek in de plannen van aanpak van gemeenten vonden als het om het stimuleren van sport en bewegen gaat.

Brede SPUK

Sport en bewegen is gezond. Een gezonde bevolking draagt onder meer bij aan de houdbaarheid en betaalbaarheid van het zorgstelsel. Het ministerie van VWS heeft gemeenten daarom opdracht gegeven om aan de slag te gaan met deze thema’s. De voorwaarde om in aanmerking te komen voor de financiële uitkering op dit vlak, de Brede SPUK, is dat gemeenten de plannen van aanpak koppelen aan de zes doelen van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). In een op 27 juni verschenen rapport van het Mulier Instituut staat in hoeverre sport en bewegen in de plannen worden beschreven en welke GALA-doelen gemeenten daarbij voorop stellen.

Woordanalyseprogramma

98 procent van de Nederlandse gemeenten zijn in het onderzoek doorgelicht. ‘We hebben daarvoor hele moderne onderzoeksmethoden gebruikt’ vertelt Marloes van Gorp, een van de onderzoekers. ‘We doorzochten de plannen van aanpak van de gemeenten met een geautomatiseerd woordanalyseprogramma. Daarmee konden we zien welk deel van het totale woordenaantal te maken heeft met sport en bewegen en de GALA-doelen. Vervolgens hebben we een selectie gemaakt van dertig gemeenten van verschillende locatie, grootte en stedelijkheid. Van deze gemeenten hebben we de plannen meer in detail doorgenomen.’

Grote variatie

De hoofdconclusie is dat er een grote variatie is in hoeverre gemeenten sport en bewegen meenemen in hun plannen, vooral in relatie tot de GALA doelen. En ook in hoe ze dat doen. Vanwege die grote verschillen is er geen duidelijk antwoord te geven op de vraag of gemeenten veel en voldoende bezig zijn met deze opdracht. Van Gorp: ‘Sommige gemeenten doen er veel mee en hebben er concrete ideeën over. En anderen wat minder.’ 

Koppeling met GALA

Wat verder duidelijk naar voren kwam in de resultaten, is dat de meeste gemeenten sport en bewegen verbinden met het GALA doel ‘gezonde leefstijl’ (84 procent ) en ‘vitaal ouder worden’ (75 procent). Veel minder gemeenten koppelen sport en bewegen aan ‘terugdringen gezondheidsachterstanden’ (34 procent), ‘versterken van de mentale gezondheid en mentale weerbaarheid’ (38 procent) en ‘versterken sociale basis (59 procent). 

Niet verrassend 

De resultaten zijn niet echt verrassend maar liggen voor de hand, vindt Van Gorp. ‘Bewegen is een belangrijk onderdeel van gezonde leefstijl. Vitaal ouder worden, wordt vooral uitgevoerd in het kader van valpreventie en daar zijn verschillende erkende beweeginterventies voor ter beschikking. De koppeling tussen mentale gezondheid en sport en bewegen ligt minder voor de hand. Alhoewel de grote steden daar meer mee bezig zijn dan kleinere gemeenten.’

Samenwerking met andere domeinen

Een van de aanbevelingen van de onderzoekers is om sport en bewegen te verbinden met andere beleidsthema’s en beleidsdomeinen. Voor het verbeteren van de fietsinfrastructuur moet bijvoorbeeld de verbinding met Ruimtelijke Ordening gemaakt worden. ‘In veel gevallen is het logisch om ook samen te werken met het Gezondheidsdomein’ voegt  Van Gorp toe. ‘Gemeenten beschrijven die samenwerking ook wel. Wij zien hier een rol weggelegd voor de coördinator sport en preventie, een nieuwe functie binnen gemeenten. Die moet de verbinding gaan leggen tussen de verschillende beleidsterreinen en de lokale samenwerking vormgeven.’  

Betrek doelgroepen

Gemeenten richten hun beleid vaak op specifieke (doel)groepen, zoals jongeren, ouderen of bepaalde wijken. Een andere aanbeveling van de onderzoekers is om de betreffende groepen te betrekken bij (het ontwikkelen van) de aanpak. Van Gorp: ‘Haal op wat er nodig is. Dat is belangrijk om goed aan te sluiten bij de betreffende doelgroep. Wij zagen dat bewoners in sommige gevallen zelf geld kregen om een initiatief te ontwikkelen. Dan komt de aanpak echt van onderop.’ 

Inspiratie bij collega’s 

Een laatste advies van de onderzoekers is om het wiel niet alleen uit te vinden maar inspiratie op te doen bij andere gemeenten. Van Gorp: ‘Kijk eens over de schutting. De plannen van sommige gemeenten bevatten veel concrete voorbeelden van hoe je sport en bewegen kunt inzetten om GALA-doelen te bereiken.’