Vragen en zorgen over eigen bijdrage Oekraïners

Oekraïners die gebruikmaken van de gemeentelijke opvang moeten sinds 1 juli een eigen bijdrage betalen. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is er nog veel onduidelijkheid over de uitvoerbaarheid bij het innen. Bovendien is er kritiek op de regeling. De verplichte eigen bijdrage vergroot de kwetsbaarheid van deze vluchtelingen. ‘Uit eerder onderzoek bleek dat vrijwel alle Oekraïners precies genoeg of niet genoeg geld hebben om rond te komen.’

Vluchtelingen uit Oekraïne met eigen inkomsten moeten sinds maandag meebetalen aan hun opvang. Zij krijgen dus geen leefgeld meer. Het gaat om volwassen Oekraïners (18 jaar en ouder) met een baan, een WW-uitkering, een toeslag of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Zij betalen 105 euro per persoon voor gas, water en elektriciteit. Het maximum ligt op 210 euro per gezin. Als er wordt gekookt in de gemeentelijke opvang krijgen deze ontheemden ook een rekening, zelfs als ze niet altijd mee-eten. De kosten: iets meer dan 240 euro per persoon. Voor gezinnen geldt maximaal 484,96 euro.

Redelijk

Het vorige kabinet vindt het redelijk dat de Oekraïners die kunnen bijdragen aan de kosten dat ook doen. Andere vluchtelingen en asielzoekers met een eigen inkomen betalen immers ook een eigen bijdrage aan hun opvang.

Onzekere contracten

Er is echter ook kritiek op deze regeling. De kwetsbaarheid van Oekraïense ontheemden is groot, zegt Martin Blaakman, lector Toegankelijkheid van het Recht aan Hogeschool Inholland. ‘Psychologische problemen en zorgen over dierbaren in hun thuisland komen bovenop slechte huisvestingsomstandigheden, laagbetaalde banen met onduidelijke contracten, en een tekort aan betaalbare, professionele taaltrainingen’, aldus Blaakman. Bovendien zorgt onduidelijkheid over hun juridische status voor een slechte positie op de arbeidsmarkt. ‘Zicht op vaste contracten hebben ze niet’, zegt de onderzoeker.

Financiële situatie

Volgens Blaakman vergroot de verplichte eigen bijdrage de kwetsbaarheid. ‘Uit eerder onderzoek bleek dat vrijwel alle Oekraïners precies genoeg of niet genoeg geld hebben om rond te komen’, vertelt de lector. Tegelijkertijd zijn er zorgen over malafide uitzendbureaus die Oekraïners naar Nederland lokken met de belofte van gratis huisvesting en werk. Zij worden vervolgens ‘gedumpt’ in opvanglocaties die zijn bestemd voor Oekraïense oorlogsvluchtelingen. ‘We kennen dit soort cowboyuitzendbureaus met hun uitbuitingspraktijken. Dat is niet waar de opvangplekken voor bedoeld zijn’, zei Kamerlid Kati Piri (GroenLinks-PvdA) tijdens een debat in februari.

Pakkans

Ook de VNG heeft zorgen en vragen. Wanneer ontheemden de bijdrage niet betalen, moeten gemeenten civiele procedures starten om het geld te ontvangen. ‘Dit is zeer tijdrovend en kost veel uitvoeringscapaciteit, en zal om die redenen niet door veel gemeenten worden gedaan’, verwacht de gemeentekoepel. Als de pakkans klein is, ontstaat het risico dat ontheemden de bijdrage niet zullen betalen, beredeneert de VNG. Verder wijzen enkele gemeenten op het ‘juridische risico’ van het huurrecht. Met een bijdrage voor de opvang kan het moeilijker worden om ontheemden uit een opvanglocatie te verwijderen.

Zes maanden

De VNG heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) gevraagd om zo snel mogelijk duidelijkheid te verschaffen. Tot die tijd adviseert de gemeentekoepel haar achterban om alvast te starten met de (voorbereiding van) de implementatie. Gemeenten hebben hiervoor zes maanden de tijd.