Gemeenten willen einde aan chaos bij inburgering

Nieuwkomers moeten zelf de taal leren en zelf meedoen in Nederland. Maar het lukt de meerderheid niet een passende inburgeringscursus te vinden op de ondoorzichtige markt. Via omwegen en achterdeurtjes proberen gemeenten weer grip te krijgen op de inburgering.

Sinds 2013 worden vluchtelingen en migranten niet meer door de gemeente waar ze wonen naar een taalcursus gestuurd, maar moeten ze op eigen initiatief en eigen kosten inburgeren. Maar zelf de taal leren en zelf meedoen in de Nederlandse samenleving, lijkt op een fiasco uit te lopen. Het lukt maar één op de drie inburgeraars om binnen de drie jaar die ervoor staat het verplichte examen te halen, blijkt uit onderzoek van de Algemene Rekenkamer. Alle verantwoordelijkheid bij de inburgeraar leggen, is te hoog gegrepen, is de conclusie.

Bypassoperatie
Dat hadden veel gemeenten al in de gaten. ‘Vluchtelingen kennen de weg hier niet, ze weten niet welke inburgeringscursus in hun situatie het beste is’, stelt Bram Schout, beleidsadviseur economie, werk en onderwijs bij de gemeente Enschede. Daarom beginnen ze niet altijd meteen aan een taalcursus. Als gemeente de regie terugpakken, valt niet mee zolang statushouders zelf hun inburgeringscursus uitzoeken. ‘We kunnen via de bijstand wel druk uitoefenen om snel te beginnen met inburgeren, daar gebruiken we de Wet taaleis voor’, legt Schout uit.

Enschede heeft met de extra middelen die beschikbaar zijn voor het participatieverklaringtraject een bypassoperatie uitgevoerd. Sinds september volgen alle statushouders 24 weken lang vier uur in de week het Doe Mee-programma waarin ze kennis maken met alle facetten van het maatschappelijk leven in Enschede. Belangrijkste is dat het programma statushouders stimuleert al tijdens hun inburgeringstraject mee te doen aan vrijwilligerswerk en zich bij sportclubs en verenigingen aan te sluiten waar ze meteen de taal kunnen gebruiken. Dan snijdt het mes aan twee kanten. Bijkomend voordeel is dat gemeenten in contact blijven met de inburgeraars zodat ze niet meer zo makkelijk uit beeld raken.

Dringend advies
Gemeenten proberen de regie terug te krijgen, vooral om integrale trajecten op te kunnen zetten waarin het leren van de taal wordt gecombineerd met een werkervaringsplek, een beroepsopleiding of vrijwilligerswerk. Oriëntatie op het inburgeringsaanbod in hun woonplaats is een standaard onderdeel van de flankerende trajecten die steeds meer gemeenten aanbieden. Leiden startte een intensief tweejarig traject waarin inburgering en bemiddeling naar werk of scholing worden gecombineerd. Statushouders worden geacht er minimaal 24 uur per week mee bezig te zijn. De eerste zes tot twaalf weken nemen de Leidse statushouders deel aan een startgroep waarin hun diploma’s worden gewaardeerd en een leerbaarheidtest wordt afgenomen. Op grond daarvan krijgen ze een dringend advies zich in te schrijven bij een taalinstituut met een passend aanbod. ‘In negen van de tien gevallen komen ze daar ook terecht’, weet projectcoördinator Joost Bruggeman.

Onrust
In de Drechtsteden is een vergelijkbaar participatietraject gestart. Die bemoeienis zorgt voor onrust op de inburgeringsmarkt, vertelt projectleider Anneke Boven. ‘Onze adviezen leiden tot verschuivingen en dat vinden aanbieders die minder cursisten trekken natuurlijk niet leuk.’ Omdat je dus ‘herrie op de inburgeringsmarkt krijgt als je als gemeente de regierol pakt’ is het volgens haar zaak de adviezen goed te onderbouwen, maar dat is enorm lastig. Bruggeman zou het liefst terug willen naar de situatie van voor 2013 en de inburgeringstrajecten weer zelf inkopen. ‘Dan kunnen we een statushouder weer toewijzen aan een taalaanbieder en kunnen we die aanbieder houden aan de gemaakte afspraken’, aldus Bruggeman.

Goed aanbod
Volgens Jos Wienen, burgemeester van Haarlem en voorzitter van de VNG-commissie Asiel & Integratie, gaat dat te ver. Gemeenten moeten volgens hem de mogelijkheid krijgen een inburgeringstraject voor te schrijven aan een statushouder en kwaliteitseisen te stellen aan taalaanbieders. ‘Als gemeenten weer gaan sturen, kunnen ze ervoor zorgen dat er kwalitatief goede cursussen worden aangeboden waarin statushouders op een hoger niveau en sneller dan nu het geval is de taal leren, maar ook worden begeleid naar werk of een passende opleiding’, zegt hij. Het belangrijkste is dat gemeenten weer greep krijgen op de inburgering. Wienen: ‘Wij kunnen ervoor zorgen dat elke statushouder een goed aanbod krijgt. De verantwoordelijkheid bij de inburgeraar leggen is een misrekening geweest.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 7 van deze week (inlog)