Gemeenten, geef Oekraïners ook perspectief

Vier weken na de Russische inval in Oekraïne wordt de oorlog in Europa steeds voelbaarder en zichtbaarder. Afgelopen weken vonden al vele duizenden vluchtelingen uit Oekraïne een veilige plek in Nederland. Dat worden er in rap tempo meer. We moeten rekening houden met de komst van 25.000 kinderen en daar komen de volwassenen, veelal vrouwen en ouderen, nog bij. Deze mensen hebben niet alleen onderdak en onderwijs nodig, maar willen vaak ook zo snel mogelijk in hun eigen bestaan voorzien. Je zou toch verwachten dat de overheid vanuit dit nieuwe levensgrote maatschappelijk vraagstuk naar de beste aanpak voor de samenleving èn de Oekraïners zelf zoekt.

Drie weken na de Russische inval in Oekraïne wordt de oorlog in Europa steeds voelbaarder en zichtbaarder. Afgelopen weken vonden al vele duizenden vluchtelingen uit Oekraïne een veilige plek in Nederland. Dat worden er in rap tempo meer. We moeten rekening houden met de komst van 25.000 kinderen en daar komen de volwassenen, veelal vrouwen en ouderen, nog bij. Deze mensen hebben niet alleen onderdak en onderwijs nodig, maar willen vaak ook zo snel mogelijk in hun eigen bestaan voorzien. Je zou toch verwachten dat de overheid vanuit dit nieuwe levensgrote maatschappelijk vraagstuk naar de beste aanpak voor de samenleving en de Oekraïners zelf zoekt.

Wij constateren helaas dat de Handreiking Gemeentelijke Opvang Oekraïners (GOO) is opgezet met een blik op het onderwijs vanuit het systeem en niet vanuit een bredere maatschappelijke visie. Onderwijs wordt in deze checklist van de rijksoverheid één op één gekoppeld aan leerplicht en dus aan funderend onderwijs. Gemeenten krijgen de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat onderwijs beschikbaar is, maar uitsluitend onder het kopje primair en voortgezet onderwijs. Nergens wordt ook maar met een woord gerept over de mogelijkheden van samenwerking met het mbo.

Dat is een gemiste kans, want het mbo heeft tal van praktische oplossingen kant en klaar op de plank liggen. Opvang en onderwijs aan de groep leerplichtige 16- tot 18-jarigen wordt nu volledig bij het voortgezet onderwijs (vo) gelegd, terwijl voor een deel van die groep de praktijkgerichte insteek van het mbo veel beter zou aansluiten. Het mbo heeft volop ervaring met mensen die het Nederlands niet machtig zijn, met traumasensitief onderwijs, zorgcoaches en andere specifieke vluchtelingenproblematiek op en buiten de roc’s. Inzet van mbo kan de druk op het funderend onderwijs dus verlagen. Dat die druk hoog is na twee jaar corona lijdt geen twijfel.

De ervaring leert dat de meeste vluchtelingen langere tijd in Nederland zullen blijven. Nu al zien we een grote bereidheid bij de groep Oekraïners om aan de slag te gaan. Anders dan andere vluchtelingengroepen uit het verleden, mogen Oekraïners ook meteen werken in Nederland, binnenkort zelfs zonder arbeidsvergunning. Het mbo kan de snelle schakel zijn naar een zelfstandig bestaan in Nederland waaraan veel Oekraïners behoefte hebben. Mbo opleidingen hebben korte lijnen met het bedrijfsleven, kennen de arbeidsmarktbehoeften, en kunnen door hun jarenlange ervaring met inburgering en taalonderwijs opleidingstrajecten aanbieden die rechtstreeks naar werk leiden. In sommige gevallen kan de weg naar werk zo zelfs een kwestie van weken zijn. Op die manier snijdt het mes aan twee kanten.

Wij pleiten voor een pragmatische kijk op de komst van de vluchtelingen waarbij gemeenten niet alleen handelen naar wat ze moeten doen, maar vooral ook naar wat ze kunnen doen. Lokale samenwerking tussen gemeenten, vo en mbo kan zorgt voor minder druk op het funderend onderwijs, betere aansluiting op de mogelijkheden en behoeften van de vluchtelingen en betere afstemming op de arbeidsmarkt. Gemeenten, geef Oekraïners niet alleen opvang maar ook perspectief!

Daniëlle Woestenberg, voorzitter CNV Onderwijs en Laurent de Vries, voorzitter College van Bestuur Summa College Eindhoven