SCP: gemeente denkt te veel ‘aanbodgericht’

Gemeenten denken nog altijd te veel aanbodgericht. Zij weten hierdoor mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben niet goed te bereiken. Kwetsbare inwoners kunnen zo meer in de problemen komen. Tot die conclusie komt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in een vandaag verschenen rapport.  

Het SCP onderzocht hoe het komt dat gemeenten mensen niet bereiken. Uit dat onderzoek blijkt dat lokale overheden nog altijd te veel denken vanuit hun aanbod: de voorzieningen en loketten. ‘Gemeenten beschouwen mensen die geen ondersteuning krijgen vaak als niet-gebruikers van dat aanbod’, stelt het SCP. Een laagdrempelige inrichting van loketten is niet voldoende. Het zou volgens de onderzoekers helpen als lokale overheden nagaan waarom sommige inwoners niet worden bereikt. Mogelijk sluiten hun behoeften niet aan op het bestaande assortiment. ‘Als de behoefte van mensen meer centraal komt te staan, wordt duidelijker welke zorg en ondersteuning nodig is en hoe de juiste zorg bij mensen komt.’

Schaamte, wantrouwen, angst

Daarnaast gaan beleidsmakers niet altijd uit van realistische mensbeelden. Zo wordt frequent aangenomen dat mensen rationeel handelen als zij problemen hebben en bij de gemeente om hulp vragen. ‘In de praktijk blijkt dat mensen dat vaak niet doen: uit schaamte, uit wantrouwen, uit angst om subsidies terug te moeten betalen of omdat ze niet weten dat er hulp bestaat’, licht het planbureau toe. Beleidsmakers denken dat mensen hulp kunnen krijgen vanuit hun netwerk, terwijl er volgens het SCP grenzen zijn aan wat mensen voor elkaar (kunnen) doen.

Verergering

Het sociaalwetenschappelijk onderzoeksbureau benadrukt dat er bij gemeenten ‘een echte omslag’ nodig is. Zij moeten overgaan van een ‘reactieve’ naar een ‘actieve houding’, waarbij er meer op mensen wordt afgestapt. Alleen zo kunnen burgers met complexe problemen worden bereikt, en kan verergering worden voorkomen, aldus het SCP.

Tijdgebrek

De onderzoekers erkennen dat deze omslag van ‘niet-gebruik’ naar ‘bereik’ lastig is. ‘Hulpverleners hebben vaak onvoldoende tijd en ruimte om actief op inwoners af te gaan’, constateren de auteurs. Ook de samenwerking met bijvoorbeeld welzijnsinstellingen, het medisch domein of onderwijsinstellingen verloopt meestal moeizaam door gebrek aan tijd en ingewikkelde (overheids-)regels.

Tips

Het SCP komt daarom met enkele aanbevelingen. Om te beginnen moeten gemeenten niet meer de voorzieningen centraal zetten. In plaats daarvan moet worden nagegaan hoe zij mensen kunnen bereiken en ondersteunen op een manier die aansluit bij hun behoeften. Daarbij zou het gemeenten helpen als zij scherpere keuzes maken: welke inwoners wil je in ieder geval bereiken? Tot slot moeten gemeenten de hulpverlening niet alleen via (digitale) loketten aanbieden, maar ook op mensen afstappen.