SP wil opheldering over ‘angstcultuur’ SW-bedrijf

'Er heerst een angstcultuur bij sociaal werkbedrijf Dethon', stelt vakbond FNV. De Zeeuws-Vlaamse gemeenten Hulst, Sluis en Terneuzen zouden daarom als eigenaren moeten ingrijpen, aldus de FNV. Wethouder Adri Totté (CDA) van Hulst ziet geen structureel probleem, maar is bereid tot gesprekken met medewerkers. De SP heeft Kamervragen over de kwestie gesteld en een meldpunt ingericht.

'Harder rennen' na politieke druk
Vorige maand sprak FNV-bestuurder Mariska Exalto in bij een gemeenteraadsvergadering in Hulst. Volgens haar gebeuren er bij SW-bedrijf Dethon, waar ongeveer 850 mensen werken, dingen in de organisatie ‘die niet door de beugel kunnen’. De FNV heeft een dossier met 24 incidenten. Exalto heeft het dossier officieel overgedragen aan Marco Schipper, projectleider van de campagne Sociale Ontwikkelbedrijven, maar voor de continuïteit blijft ze nog even op het dossier. Ze staat Binnenlands Bestuur te woord als ze op weg is naar de eerste ledenvergadering over het sociaal plan, wat al twee jaar op stapel staat. ‘Dat gaat over het sociaal plan over de BV, waar voornamelijk 'staf' onder zit. Er speelt ook een geschil over arbeidsvoorwaarden van WIA-flexers. Het is opvallend dat ze bij Dethon harder rennen sinds er politieke druk is. Ze moeten zich schamen dat beide zaken al zo lang spelen.’

Medewerkers 'afgewimpeld'

Ze verzucht dat het getal ‘24’ haar al lang achtervolgt en benadrukt dat het niet om ‘klachten’ gaat, maar om mensen die een probleem hebben met hun werkgever. ‘Het kunnen er ook meer zijn. We vragen ons af of er iets structureel niet goed gaat. Mensen worden overgeplaatst en zien dat iemand anders hun functie overneemt. Als ze daarover een gesprek willen, worden ze afgewimpeld en niet serieus genomen. Als ze verlof hebben opgenomen en dat terugvragen, omdat ze ziek waren, krijgen ze dat niet, want ‘zo werkt dat nu eenmaal’. Ze durven er verder niet op in te gaan, omdat ze bang zijn dat ze lastig zijn. Dat heeft ook te maken met de doelgroep, veelal mensen met een beperking.’

Wanbeleid 

Het is te veel en structureel, ervaart Exalto. ‘Op bepaalde onderdelen wordt wanbeleid gevoerd, de mensen voelen zich onveilig, er is intimidatie vanuit het management: als je naar de vakbond gaat, wat bespreek je dan met ze? Onze insteek is juist om te investeren in SW en volop aandacht te hebben voor de ontwikkeling van mensen en voor een degelijk vangnet als een detachering niet lukt. We zien dat ze daar niet hun best voor doen. Het allerergste is dat ze zeggen dat ze zich nog steeds niet in de kritiek herkennen. Die kritiek komt ook van de CNV en van de SP die al een meldpunt heeft ingericht.’

Kamervragen SP
Reden voor SP-Kamerlid Jasper van Dijk om staatssecretaris Tamara van Ark om opheldering te vragen. Hij wil weten of Van Ark het aanvaardbaar vindt dat mensen die kritisch zijn bij SW-bedrijf Dethon tegen hun zin worden overgeplaatst naar andere afdelingen en wat zij ervan vindt dat bij de mensen die zich ziek melden, vakantiedagen worden afgetrokken. Ook wil Van Dijk weten wat Van Ark gaat doen aan het gebrek aan ontwikkelmogelijkheden bij SW-bedrijven voor mensen met een beperking. Hij vraagt de staatsecretaris het risico te erkennen dat de oorspronkelijke doelgroep uit zicht raakt door de focus op nieuwe ‘productievere’ doelgroepen. Van Dijk wil dat er voldoende aandacht blijft voor die oorspronkelijke doelgroep en dat Van Ark bevordert dat SW-bedrijven een laagdrempelige ombudsman of -vrouw instellen die dergelijke klachten behandelt en bemiddelt.

'Bijna laster'
De FNV heeft tijdens het inspreken gevraagd om een onafhankelijk onderzoek naar de ‘angstcultuur’ bij Dethon. ‘Je bent verplicht aan de werknemers om dat te doen.’ De FNV heeft ook ingesproken in Terneuzen, waar raadsleden in een interpellatiedebat ook om een onafhankelijk onderzoek vroegen. ‘Maar de wethouder wimpelde dat af’, aldus Exalto. ‘De werknemers hebben een brief gekregen van Dethon, waarin staat dat ze niet met de vakbond mogen spreken, omdat wij persoonlijke situaties van mensen zouden bespreken. Dat is bijna laster!’

Afstand van angstcultuur
Wethouder Adri Totté van de gemeente Hulst haalt per mail een belevingsonderzoek uit juli aan, waar een gemiddelde van een 7 uitkwam. ‘Het SW-bedrijf heeft per brief uitgebreid gereageerd op de ontstane situatie en daarin gewezen op de uitkomsten van het medewerkersbelevingsonderzoek. Mede op basis van de uitkomsten neemt de directie afstand van de uitspraken over angstcultuur. Natuurlijk zijn er verbeterpunten, maar een werkgroep vanuit het personeel is aan de slag met de uitkomsten.’

'Invullen met leidinggevende'
Exalto hoorde van medewerkers dat zij het belevingsonderzoek zelfs met hun leidinggevende konden invullen. ‘Dat lijkt me ook niet de juiste aanpak. Doe dat met een extern begeleider.’ Ze zegt dat de werkgroep vanuit het personeel vanwege corona pas later aan de slag gaat met de uitkomsten van het onderzoek. ‘Daar kun je toch heel goed digitaal over vergaderen? Ik wil graag weten wat de resultaten en aanbevelingen zijn. Ik kan me best voorstellen dat er een 7 uit het onderzoek komt. Maar het wordt tijd voor Dethon hun best te doen en een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar die angstcultuur.’

Verrast
Totté zegt het ‘natuurlijk te betreuren’ als er inderdaad in bepaalde voorbeelden sprake is van een angstcultuur. ‘In zo’n organisatie zullen er ongetwijfeld individuele problemen voorkomen. De vraag is of dit als collectief gevoeld wordt of individueel.’ Als er inderdaad een angstcultuur zou zijn, dan had het dagelijks bestuur en het algemeen bestuur daarvan op de hoogte moeten zijn, vindt Totté. ‘Ik ben zelf verrast over de uitgesproken teksten van het FNV tijdens het inspreken. Collega-wethouders waren ook verbaasd. Desgewenst is het dagelijks bestuur bereid om gesprekken te voeren, al dan niet in aanwezigheid van een vertrouwenspersoon. Dethon heeft een uitgebreide klachtenprocedure waar medewerkers gebruik van kunnen maken, als er problemen zijn in de organisatie. Ook is er al sinds 2011 een ‘regeling vermoeden misstanden’, waar mistanden kunnen worden gemeld. Het gaat om persoonlijke situaties van medewerkers.’

Klachtenregeling

Individuele klachten zijn ‘om privacy-redenen’ bij Totté niet bekend. ‘Op zich is dit jammer maar ik vind het in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de directie de klachten op te lossen.’ Volgens Totté moeten klachten van medewerkers serieus worden genomen en worden afgehandeld volgens de regeling klachtenbehandeling van Dethon. ‘Medewerkers kunnen eerst naar hun direct leidinggevende of personeelsadviseur. Als dit niet lukt, kunnen zij een klacht indienen. Dit kan bij de directeur of een externe vertrouwenspersoon. Daarnaast is er een onafhankelijke klachtencommissie voor de vier SW-bedrijven in Zeeland. En medewerkers kunnen een klacht indienen bij de Zeeuwse ombudsman.’

Onrust
Exalto beaamt dat het SW-bedrijf schermt met de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon en een ombudsman. ‘Maar daar komen medewerkers niet eens, want bij het management van P&O ervaren zij al dat ze er niet over moeten doorgaan, want dan zijn ze ‘lastig’.’ Er heerst onrust bij de medewerkers en daar wordt Exalto op aangekeken. ‘Ik ben boodschapper. Misschien zijn er maar een paar mensen die voor een angstcultuur zorgen, maar onderzoek het. Je kunt een angstcultuur ook in stand houden. Misschien doen ze het niet bewust, maar je moet het kunnen aankaarten, erover in gesprek gaan en het proberen op te lossen. Vind een passende werkplek waar ze zich veilig kunnen voelen.’ Exalto snapt dat Dethon onder druk ‘met kunst- en vliegwerk’ de boel wil repareren. ‘Maar had het eerder gedaan. Dat sociaal plan had anders gekund. Dat belevingsonderzoek hebben we niet eens gezien.’