Opnieuw fout in verdeelmodel bijstand

De verdeling van de bijstandsuitgaven door het rijk over de gemeenten klopt niet. Het is in korte tijd de tweede onvolkomenheid die aan het licht komt. Staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken heeft (opnieuw) verbeteringen beloofd.

Onregelmatigheden

Er blijken onregelmatigheden in het verdeelmodel voor de bijstandsuitgaven te zitten, met name in de onderliggende CBS-data die voor de berekening van de budgetten voor dit jaar zijn gebruikt. Per ongeluk blijken de verkeerde parameters gemeten. Het is gissen naar hoe groot de financiële consequenties voor de gemeenten – en het ministerie – zijn. Het verdeelmodel berekent hoe het totale bijstandsbudget van circa 5,5 miljard euro over alle gemeenten wordt verdeeld. De staatssecretaris heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gevraagd de consequenties voor de budgetten 2015 door te rekenen en heeft de Tweede Kamer inmiddels verbetering(en) beloofd.

Fouten verborgen

‘Over de hele linie gaat het misschien over kleine verschillen, maar er kunnen grote uitschieters zijn’, zegt D66-wethouder Martijn Leisink van de gemeente Arnhem. Zijn gemeente kaartte de onvolkomenheden in het verdeelmodel aan. Arnhem vertrouwde de berekening niet en vroeg het CBS om de onderliggende data. Toen het CBS vervolgens zelf de cijfers nog eens op een rij probeerde te krijgen, kwam de fout aan het licht. Het probleem is volgens Leisink dat het SZW-rekenmodel zo ingewikkeld in elkaar steekt dat de uitkomsten niet na te rekenen zijn. ‘Extra vervelend is dat fouten daardoor lang verborgen blijven’, aldus Leisink.

Tweede fout

Begin dit jaar wees de gemeente Arnhem het ministerie op een andere fout in het rekenmodel. Een cijfermatige exercitie leerde Arnhem dat door een rekenfout van het SCP in het verdeelmodel van de bijstandsgelden Haarlemmermeer voor dit jaar 2,5 miljoen euro meer van het ministerie kreeg dan waarop de gemeente recht had. Ook Coevorden kreeg een te groot budget toegekend. Ook die rekenfout was volgens het ministerie te wijten aan ‘onvolkomendheden’ in de onderliggende data. Omdat dit het eerste jaar is dat het nieuwe verdeelmodel wordt toegepast, mochten Haarlemmermeer en Coevorden het voordeel houden. Tegelijkertijd werden de andere gemeenten gecompenseerd voor het nadeel. Voor Amsterdam, dat meer dan tien procent van het landelijke budget voor bijstandsuitkeringen ontvangt, betekende dat een onverwachte meevaller van een kwart miljoen euro.

Nieuw systeem

Sinds dit jaar gebruikt het ministerie een nieuwe systematiek waarmee het risico op bijstand te bepalen is op basis van objectieve kenmerken als het type huishouden, het aantal koop- en huurwoningen in een gemeente en de leeftijd en de opleiding van bewoners. Op voorstel van SCP maakt het model straks gebruik van een aantal extra gegevens, zoals de groei van het aantal banen, de bevolkingsgroei en het aandeel van WW’ers op het totaal aantal inwoners.

Compensatie daklozen

Los van het verdeelmodel wil de staatssecretaris gemeenten met veel dak- en thuislozen en instellingsbewoners extra gaan compenseren. Er zijn afspraken gemaakt om het ‘vangnet’ waar gemeenten met een oplopend bijstandstekort een beroep op kunnen doen in 2015 en 2016 te versoepelen. Nu kunnen gemeenten daar een beroep op doen als het tekort op het bijstandsbudget oploopt tot boven de 7,5 procent, waarbij tekorten tot 12,5 procent voor de helft worden vergoed en daarboven volledig. Dit wordt verlaagd naar 5 procent, met een vergoeding van de helft tot 10 procent en daarboven volledig. Daarmee wordt het ‘eigen risico’ voor gemeenten volgens Klijnsma verder teruggedrongen.