Innen eigen bijdrage Oekraïners mag met terugwerkende kracht

Het is gemeenten toegestaan met terugwerkende kracht eigen bijdragen aan Oekraïense vluchtelingen te vragen. Dat schrijft minister Faber in antwoorden op Kamervragen. Verschillende partijen trokken aan de bel nadat bleek dat veel gemeenten nog geen eigen bijdrage innen, terwijl dat wel sinds 1 juli moet. Met gemeenten is afgesproken dat ze nog tot uiterlijk 1 januari de tijd krijgen om het in te regelen.

Knelpunten

Faber zegt op de hoogte te zijn van knelpunten die gemeenten ervaren bij het innen van de eigen bijdrage. Het vorige kabinet vond het terecht dat de Oekraïense ontheemden inmiddels zelf gaan betalen voor een deel van hun opvang. In de praktijk blijkt het echter lastig, is er veel administratieve rompslomp en zijn er weinig juridische mogelijkheden wanneer iemand weigert te betalen.

Rondgang

Uit een rondgang door De Telegraaf blijkt dat veel gemeenten de eigen bijdrage dan ook nog niet innen. De VNG spreekt van een reeks ‘logistieke en capacitaire uitdagingen’ en ‘veel administratie’. Het is voor gemeenten lastig om erachter te komen hoeveel Oekraïners precies verdienen. Dat is nodig om te bepalen of ze de bijdrage dienen te betalen. Het UWV heeft de meeste inkomensgegevens, maar volgens de VNG hebben niet alle gemeenten toegang tot die gegevens.

Vragen aan Faber

Meerder partijen uit de Tweede Kamer willen weten wat minister Faber gaat doen om ervoor te zorgen dat gemeenten de nieuwe regel wel in de praktijk gaan brengen. De minister zegt dat het rijk gemeenten ondersteunt via de Nationale Opvang Organisatie. Die beantwoordt vragen over de eigen bijdrage. Daarnaast is er een praktische handreiking voor gemeenteambtenaren opgesteld, in samenwerking met de VNG. Gemeenten krijgen de kosten voor het heffen van de eigen bijdrage vergoed door het rijk.

Terugwerkende kracht

Dat gemeenten de Oekraïners nog niet laten betalen betekent niet dat ze nu gratis in de opvang wonen. Het is gemeenten namelijk toegestaan de eigen bijdrage met terugwerkende kracht op te leggen, aldus Faber. Dat mag ook als het een bijdrage over meerdere maanden betreft. Het advies is wel om daar terughoudend mee om te gaan, om ontheemden niet op een later moment met een achterstand te confronteren. Gemeenten mogen geen eigen bijdrage vragen voor de maanden voorafgaand aan 1 juli 2024.

Overlastgevers

In antwoorden op vragen van D66 laat Faber daarnaast weten bekend te zijn met het feit dat een aantal gemeenten kampt met overlast in de gemeentelijke opvang van Oekraïense ontheemden. De Stentor berichtte medio augustus dat de burgemeesters van Apeldoorn en Epe met de handen in het haar zitten omdat ze niks kunnen doen aan criminele- en overlastgevende ontheemden. De voorzieningenrechter besloot zelfs dat Epe een gezin dat voor overlast zorgde verplicht weer moest opvangen.

Europese regels

De minister zegt dat gemeenten rekening moeten houden met Europese regels, die ook gelden voor asielzoekers. Dat betekent onder andere dat maatregelen tegen overlastgevers niet zo ver mogen gaan dat asielzoekers helemaal zonder huisvesting, voedsel en kleding komen, ook niet als dat maar tijdelijk is. Het is volgens Faber dan ook niet verdedigbaar dat gemeenten de opvang van Oekraïners intrekken zonder alternatieve opvang te bieden. Op dit moment zijn er geen Handhaving- en toezichtlocaties (htl) voor Oekraïners. Om dat mogelijk te maken zijn verschillende aanpassingen in de regelgeving nodig. Het kabinet voert momenteel een verkenning uit naar de maatregelen die gemeenten nu al inzetten en overweegt of het invoeren van htl voor Oekraïners de moeite waard is.