It’s politics, stupid

De Belgische filosoof Philippe van Parijs heeft een goed deel van zijn leven besteed aan het bestuderen en uitdragen van het idee van een universeel basisinkomen. Maar van experimenten met het basisinkomen verwacht hij weinig. Wat de resultaten ook zijn, ze kunnen het fundamentele bezwaar tegen het basisinkomen niet wegnemen. Namelijk: de overtuiging dat mensen moeten werken voor hun geld. 

Begin deze maand kwamen vijf gemeenten met de uitkomsten van hun bijstandsexperimenten. Drie ‘zachte’ aanpakken werden getest: meer begeleiding, vrijstelling van sollicitatieverplichtingen en de mogelijkheid om meer bij te verdienen. De resultaten waren niet wereldschokkend. De interventies leidden niet tot een overweldigende stijging in uitstroom naar werk. En ook (meestal) niet tot een daling.

Toch brachten sommige gemeenten het als goed nieuws. Gronings wethouder Carine Bloemhoff (PvdA) keerde het om: het was niet de zachte aanpak die nutteloos was gebleken, maar de harde. Die had immers niet beter gepresteerd dan de zachte. ‘Een aanpak op maat hoeft niet ten koste te gaan van uitstroom naar werk’, aldus Bloemhoff.

Dat lijkt misschien een slappe poging om tegenvallende resultaten goed te praten. Maar er zit meer achter. Het laat zien dat Bloemhoff uitgaat van de intrinsieke waarde van maatwerk, persoonlijke aandacht en vertrouwen. Daarom is de zachtere aanpak – zeker wanneer die niet tot minder uitstroom leidt – vanuit haar politieke kader te verkiezen boven de harde, die uitgaat van sancties, controle en wantrouwen.

De kans is klein dat de resultaten staatssecretaris Van Ark (VVD), verantwoordelijk voor de Participatiewet, van mening doen veranderen. Die heeft namelijk net zo goed haar eigen politieke overtuigingen. Cijfers weerhielden haar er eind vorig jaar immers niet van de tegenprestatie in de bijstand verplicht te stellen.

SCP-directeur Kim Putters herhaalde in Nieuwsuur later dat er geen enkel bewijs bestaat dat erop wijst dat de tegenprestatie mensen sneller aan een baan helpt. ‘Maar je kunt politiek gezien nog steeds vinden dat mensen iets terug moeten doen voor een uitkering’, voegde hij daaraan toe. Van Parijs heeft gelijk: beleid wordt bepaald door politiek, niet door cijfers.