Achterstand gemeentebelasting als signaal voor dreigende schulden?

Tien Nederlandse gemeenten hebben deelgenomen aan een experiment om te onderzoeken of betalingsachterstanden bij gemeentebelastingen een effectief signaal kunnen zijn voor vroegsignalering van schulden. Uit een evaluatie door de VNG blijkt dat gemeenten het waardevol vinden om een completer beeld te krijgen van de ernst van financiële schulden bij inwoners, maar dat niet te zeggen is of het ook daadwerkelijk zorgt voor een betere aanpak van dreigende schulden dan bestaande signalen.

Experiment

Het experiment, dat liep van januari 2022 tot en met december 2024, had als doel om te bepalen of een enkelvoudig signaal van een betalingsachterstand bij de gemeentebelastingen kon bijdragen aan het eerder in beeld brengen van inwoners met (beginnende) schulden. De deelnemende gemeenten – Amsterdam, Dordrecht, Echt-Susteren, Leudal, Maasgouw, Midden-Groningen, Purmerend, Roerdalen, Rotterdam en Westland – probeerden deze methode uit in samenwerking met schuldhulpverleningsinstanties.

Indicator

Hoewel het experiment geen doorslaggevend bewijs leverde dat gemeentebelastingen een betere indicator vormen dan bestaande signalen, vonden gemeenten wel dat dit extra signaal een completer beeld gaf van de financiële situatie van inwoners. Dit kan helpen bij het beter afstemmen van hulpmaatregelen.

Wisselend resultaat

Sommige gemeenten zagen een duidelijke meerwaarde doordat nieuwe doelgroepen, zoals huiseigenaren en ondernemers, beter in beeld kwamen. Andere gemeenten ervaarden dat echter niet. Daarnaast leidde het extra signaal in sommige gevallen tot meer ‘matches’ met andere signalen, waardoor hulpbehoevenden beter werden bereikt. Enkelvoudige meldingen zonder persoonlijk contact leidden echter niet altijd tot opvolging.

Praktische uitdagingen

Dat kwam voor een deel ook door praktische uitdagingen. Zo zorgde de vaste jaarlijkse verstuurdatum van belastingaanslagen voor een piek in signalen, wat de opvolging bemoeilijkte. Daarnaast voldeden gemeenten niet altijd aan alle inspanningsverplichtingen binnen sociaal incasseren voordat signalen werden doorgegeven. Hierdoor is het onduidelijk of deze inwoners anders ook via vroegsignalering in beeld zouden zijn gekomen.

Discussie over effectiviteit vroegsignalering

De bevindingen sluiten volgens de VNG aan bij de bredere discussie over de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) en de effectiviteit van vroegsignalering. De centrale vraag blijft wanneer het juiste moment is om contact op te nemen met een inwoner en welke signalen de meest betrouwbare voorspellers zijn van problematische schulden.