Beweging richting menselijke maat is ‘taai en traag’

Gemeenten zetten stappen om de bijstand uit te voeren met oog voor de menselijke maat, ziet jurist Evelien Meester. Maar de beweging heeft de afgelopen jaren wel vertraging opgelopen omdat gemeenten het druk hebben met de uitvoering van crisisregelingen.

Mensbeelden

Uitvoerders van de bijstand kijken steeds vaker kritisch naar de manier waarop ze bijstandsgerechtigden bejegenen, zegt Evelien Meester, manager bij adviesbureau Stimulansz en auteur van het boek Maatwerk in het sociaal domein. ‘Ik zie dat het steeds gewoner wordt om casuïstiek te bespreken met verschillende domeinen, bijvoorbeeld met de jeugdzorg of de schuldhulpverlening. Daardoor worden mensen zich bewust van hun eigen mensbeelden, en dat speelt een rol in de bejegening.’

Fraudeur

Professionals in de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning) en de jeugdzorg zien hun klanten vaak als kwetsbare mensen die hulp nodig hebben, legt Meester uit. Vanuit de Participatiewet worden mensen eerder als potentiële fraudeur gezien. Terwijl mensen in de bijstand net zo goed hulp nodig kunnen hebben, en Wmo-gebruikers ook wel eens fraude plegen.

Taai

Door meer te overleggen tussen die domeinen, worden de uitvoerders van de Participatiewet dus uitgedaagd om anders naar mensen in de bijstand te kijken. ‘Ze worden zich bewust van hun referentiekader en krijgen een completer beeld.’ Dat is een goede ontwikkeling, vindt Meester. Maar de verschuiving is wel ‘taai en trager dan ik zou willen’, nuanceert ze.

Crisis

Dat komt deels doordat gemeenten simpelweg te weinig tijd hebben. Meester: ‘Ik hoor van leidinggevenden dat ze op de goede weg zaten, maar door alle crisissen van de afgelopen tijd een stap terug hebben gedaan.’ Gemeenten hebben het immers druk gehad met nieuwe regelingen in het kader van de coronacrisis, de asielcrisis en de energiecrisis. En werken vanuit de menselijke maat kost nou eenmaal tijd. ‘Het is belangrijk om aan mensen in de bijstand de vraag te stellen: Wat wil je? Waar zou je over drie maanden willen staan? Dat klinkt vanzelfsprekend, maar dat gebeurt in de praktijk niet zo veel. Als je het gesprek binnen drie kwartier moet afronden, dan kom je niet altijd aan dat soort vragen toe.’

Onuitvoerbaar

Minister Schouten (Participatie, ChristenUnie), die werkt aan een herziening van de Participatiewet, wil gemeenten meer vrijheid geven om af te wijken van de regels waar nodig. Meester is blij dat gemeenten meer ruimte krijgen voor maatwerk. Tegelijkertijd waarschuwt ze voor al te radicale hervormingen. ‘Als we steeds heen en weer gaan van heel streng naar heel soepel en weer terug, wordt het onuitvoerbaar. Dan zijn mensen net gewend aan een nieuwe werkwijze, en dan moet het weer anders. We moeten uitkijken dat we niet te ver doorslaan. Het is goed om ons te realiseren dat de meeste mensen deugen, maar ook dat sommige mensen iets minder deugen dan anderen.’