Proef met onvoorwaardelijk inkomen krijgt vervolg

Vijf jongeren in een kwetsbare positie die een jaar lang een zogenaamd Bouwdepot ontvingen – een onvoorwaardelijk leefbaar inkomen – hebben dankzij de financiële rust die dat bood stappen kunnen zetten naar werk, opleiding en zelfstandig wonen. Stichting Zwerfjongeren Nederland, de initiatiefnemer van de proef, zet nu in op een groter experiment dat deze zomer van start moet gaan.

1.050 euro
Dat blijkt uit de evaluatie van de eerste groep voormalig dak- of thuisloze jongeren die deelnam aan het Bouwdepot. De jongeren ontvingen een jaar lang 1.050 euro per maand. De enige voorwaarde was dat ze aan hun eigen toekomst gingen werken, aan de hand van doelen die ze zelf samenstelden in hun 'Bouwplan'.

Chronische burn-out
'Ik kijk heel positief terug op het eerste jaar', vertelt Marleen van der Kolk van Stichting Zwerfjongeren Nederland. 'De oorspronkelijke gedachte was: als we deze jongeren, die in een soort chronische burn-out zitten en niet met hun toekomst bezig kunnen zijn, rust geven, komt er dan ruimte vrij voor de jongeren om een klein stapje te zetten op weg naar een zelfstandige toekomst? Dat is meer dan gelukt.'

Sleutelwoord
Rust lijkt inderdaad het sleutelwoord te zijn om de ervaringen van de Bouwdepot-jongeren te beschrijven. Dat vertelden twee deelnemende jongeren, Gino en Kyra, halverwege het traject al in een interview met Binnenlands Bestuur. Hetzelfde blijkt uit een onlangs verschenen rapportage van onderzoeksinstituut DRIFT. 'Wat jongeren allemaal aangeven, is dat het hun de rust heeft gebracht waar ze in sommige gevallen al jaren naar snakten', legt DRIFT-onderzoeker Frank van Steenbergen uit in de Bouwdepot-podcast.

Mindset
'Die rust moet je niet opvatten als een soort achterover hangen, maar een mindset waarin je kan werken aan jezelf', verheldert Van Steenbergen. 'Het is niet alsof je een jaar lang op de bank gaat hangen en gaat nadenken over hoe je je leven gaat inrichten. Het is veel meer dan dat. Het gaat bijvoorbeeld ook om schulden aflossen, ergens voor sparen, of in die rust aan je opleiding werken.'

In de boeken
Dat blijkt dan ook uit de sprongen die de jongeren hebben gemaakt gedurende de pilot. Zo kregen de jongeren hun schulden onder controle en wonen vier van de vijf inmiddels in een eigen woning die ze zelf hebben kunnen inrichten. Waar onderwijs aan het begin van het experiment 'op een laag pitje' stond, hebben drie van de vijf deelnemers tijdens het Bouwdepot hun studie kunnen afronden. 'Ze konden met hun hoofd uit de zorgen en in de boeken', vat Van der Kolk samen.

Controle
De meeste jongeren hebben dus flinke stappen gezet. Bovendien zijn ze positiever gaan denken over zichzelf en de toekomst. Daarnaast hebben de jongeren, doordat ze met vertrouwen werden benaderd en zelf mochten kiezen waaraan ze hun geld uitgaven, het gevoel meer controle te hebben over hun leven.

Geen wondermiddel
Dat betekent echter nog niet dat alle jongeren van de ene op de andere dag een volwassen en stabiel leven leiden, benadrukt Van Steenbergen in zijn rapport. 'De situatie van de vijf jongeren is nog steeds precair', schrijft hij. Eén van de vijf jongeren is er bovendien niet zichtbaar op vooruit gegaan. Het is dan ook niet te verwachten dat het Bouwdepot voor alle jongeren als een wondermiddel werkt, merkt Van Steenbergen op. Veel van deze jongeren dragen de littekens van een ontheemde en onveilige thuissituatie immers nog jarenlang met zich mee.

Groter experiment
Marleen van der Kolk, die in contact staat met zowel gemeenten als het rijk om de lessen van het Bouwdepot te delen, merkt dat er interesse is voor deze aanpak bij beleidsmakers. 'Het staat steeds meer op de agenda van gemeenten om vanuit een preventieve aanpak te werken', aldus Van der Kolk. Het resultaat van die groeiende aandacht is dat er later dit jaar – Van der Kolk mikt op augustus of september – een groter experiment van start gaat. Daarbij gaan 25 tot 30 kwetsbare jongeren in één gemeente gebruikmaken van de Bouwdepot-aanpak. Dat experiment wordt opgezet en gemonitord op wetenschappelijke wijze, om meer kennis over de methode te verzamelen. Op basis van een proef met vijf deelnemers zijn er immers nog maar weinig harde, wetenschappelijke conclusies te trekken.