Leefbaar inkomen geeft rust, merken Gino en Kyra

Vijf voormalige dakloze jongeren kregen vanaf februari elke maand ruim 1.000 euro op hun rekening gestort. Stichting Zwerfjongeren Nederland wil onderzoeken wat financiële bestaanszekerheid met deze jongeren doet. ‘Dat inkomen heeft voor mij rust gegeven in mijn hoofd.’

Zielloos
‘Omdat het nu zoveel beter met mij gaat, merk ik dat ik ook echt op wil staan en iets wil gaan doen met mijn dag. Terwijl ik eerst mijn bed niet uit wilde omdat ik dacht: deze dag gaat wéér niks worden’, vertelt Kyra in een café in Eindhoven terwijl ze suiker roert door haar latte macchiato. 

Ze lijkt op het eerste gezicht een heel normale jonge vrouw van 21, die in een kledingwinkel werkt en met veel enthousiasme over haar katten vertelt. Maar ze werd een paar jaar geleden nog beschreven door haar begeleider in de maatschappelijke opvang als een ‘extreem kwetsbaar meisje met hele hoge muren om zich heen’.

Gino − ook 21 jaar oud, ook een latte macchiato voor zich op tafel − zit naast haar. Hij is een fervent gamer en webdeveloper in opleiding. Gino herkent het gevoel. ‘Ik stond op om vier uur om mijn krantenwijk te doen, ging naar school en als ik thuiskwam wilde ik alleen maar slapen. Dat was heel mijn ritme, letterlijk als een zielloos wezen: opstaan, werken, school, eten, slapen.’

Bouwdepot
Buiten de deur koffiedrinken is een van de dingen die de Eindhovense Gino en Kyra zich pas sinds kort kunnen veroorloven. Ze krijgen sinds februari een maandelijks inkomen van 1.050 euro. Geen voorwaarden, geen eisen, geen verplichte tegenprestatie. Dit inkomen, ter hoogte van een bijstandsuitkering, wordt een Bouwdepot genoemd: het biedt de jongeren een fundering om aan zichzelf en hun toekomst te bouwen.

Met het project wil initiatiefnemer Stichting Zwerfjongeren Nederland aandacht vragen voor de kwetsbare positie van de 12.600 dakloze jongeren in Nederland. Die groep is sinds 2009 verdrievoudigd. Het Bouwdepot zet in op het voorkomen van dakloosheid door te zorgen voor een stabiele financiële basis. De bijstandsuitkering van 255 euro, waar sommige jongeren van 18 tot 21 jaar op aangewezen zijn, is namelijk lang niet genoeg om zelfstandig van te kunnen leven.

In theorie geldt tot 21 jaar nog de onderhoudsplicht van ouders, en zouden die dus moeten voorzien in het levensonderhoud van hun (volwassen) kinderen. Maar als ouders uit beeld zijn, niet meer leven, of niet aan de onderhoudsplicht kunnen of willen voldoen, komen jongeren door een gebrek aan inkomen al snel in kwetsbare situaties terecht waarin ze schulden opbouwen en dakloos kunnen worden.

Schulden
Kyra en Gino zijn nu, net als drie andere jongeren in Rotterdam en Den Haag, bijna halverwege het Bouwdepot-jaar. Hoewel er geen eisen zijn verbonden aan het ontvangen van de maandelijkse beurs, hebben alle jongeren wel doelen opgesteld voor het jaar: het Bouwplan.

Voor Gino is een van de doelen het inrichten van zijn woning. Maar zijn eerste doel is het afbetalen van zijn schulden. Dat was dan ook zijn eerste gedachte toen hij hoorde dat hij mee mocht doen aan het Bouwdepot. Ook Kyra wil van haar schulden af, en daarnaast wil ze sparen voor haar rijbewijs. Een ander belangrijk doel was dat ze op een ongedwongen manier kennis kon maken met werk. ‘Ik heb best wel veel shit meegemaakt, ook op de werkvloer, waardoor ik erg wantrouwend was.’ 

En inmiddels werkt Kyra, sinds een paar weken, in een kledingwinkel. ‘Ik vond het heel moeilijk om de stap weer te maken, maar ik voel me er nu wel echt veel beter bij.’ De rust die de financiële zekerheid van het Bouwdepot haar gaf, speelde daarin een belangrijke rol. ‘Ik kon rustig mijn tijd nemen, daar ben ik heel erg dankbaar voor.’

De rest van het interview met Kyra en Gino lees je in nummer 15 van Binnenlands Bestuur (klik hier voor gratis toegang).

‘We willen een écht experiment’
Kyra en Gino zijn in februari met het Bouwdepot gestart. Een nieuwe ronde met vijf andere jongeren uit Eindhoven is begin juli al van start gegaan. Hun Bouwdepots worden betaald door het Kansfonds en door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Marleen van der Kolk, programmamanager bij Stichting Zwerfjongeren Nederland, is blij met de opbrengsten van het gesprek. ‘Het probleem van de bijstandsnorm van 255 euro is geland. Nu willen we met gemeenten samen zoeken hoe we dit door kunnen zetten. We hebben nu tien jongeren, maar we willen een écht experiment, waar je een onderzoeker op zet, met vijftig - of idealiter honderd - jongeren.'

Podcast
'We vinden het belangrijk dat gemeenten aangehaakt blijven', vertelt social designer Manon van Hoeckel, die de ervaringen van jongeren optekent in een handreiking voor gemeenten. Ze hoopt ambtenaren en bestuurders iets dichter bij de leefwereld van kwetsbare jongeren te brengen. Daarom wordt er een podcast gemaakt over de ervaringen van de vijf jongeren die via een Whatsapp kanaal verspreid worden. Uiteindelijk is het doel dat de stem van jongeren - door directe inspraak of door middel van de podcast - betrokken wordt bij het maken van beleid.