Verleiden en dwingen

De discussie over het naar werk toeleiden van bijstandsgerechtigden is de afgelopen weken flink opgelaaid. De actie van de Wijchense ondernemer die geen mensen met een uitkering wil aannemen en het mislukte kassenproject in Den Haag en Rotterdam laten zien hoe weerbarstig de problematiek van bijstandsgerechtigden is.

De Wijchense ondernemer stelde in zijn personeelsadvertentie expliciet dat mensen met een uitkering bij hem niet welkom zijn. Dat leverde naast commotie ook Kamervragen op van SP en PvdA. De ondernemer viel niet alleen pek en veren, maar ook bijval ten deel. Sommigen hebben begrip voor de ondernemer, die stelde door schade en schande wijzer te zijn geworden en alleen maar gemotiveerde mensen in zijn zaak te willen zien. Anderen spreken van discriminatie door de ondernemer. En weer anderen vinden het onterecht dat (langdurig) werklozen de zwarte piet krijgen toegespeeld, omdat die echt wel willen werken.

Het SP-Kamerlid Ulenbelt hoopt in ieder geval dat vacatureteksten als die van de Wijchense ondernemer geen trend worden: ‘Dan hebben we een groot probleem. We proberen met z’n allen steeds iedereen aan het werk te krijgen, op zo’n manier komt dan dus niemand aan de bak.’

En dat is inderdaad het dilemma. Het aantal bijstandsgerechtigden moet omlaag – daar zijn we het inmiddels met zijn allen over eens – maar als niemand ze wil hebben, wordt dat lastig.

Duidelijk is dat er aan beide kanten iets moet gebeuren. Werkgevers moeten hun vooroordelen aan de kant zetten of slechte ervaringen uit het verleden achter zich laten. Bijstandsgerechtigden zullen moeten beseffen dat ze ook hun beste beentje moeten voorzetten. Als ze dat niet doen, worden ze uiteindelijk gekort op hun uitkering.

Het is een goede zaak dat gemeenten zoals Den Haag en Rotterdam via de inzet van oliemannetjes en -vrouwtjes werkgevers proberen te ‘verleiden’ om bijstandsgerechtigden in dienst te nemen. Aan de andere kant worden bijstandsgerechtigden door de gemeenten geholpen weer in een arbeidsritme te komen, met korting of stopzetting van de uitkering als stok achter de deur.

Toch kan ook het rijk hierin een belangrijke rol spelen. Nog altijd wordt de armoedeval niet aangepakt. Als het verschil tussen uitkering en betaald werk minimaal is, is er – zo blijkt uit de praktijk – onvoldoende prikkel om aan de slag te gaan.

Zeker als allerlei financiële tegemoetkomingen wegvallen na het accepteren van een laag betaalde baan, waarmee de netto- inkomsten mét baan lager uitvallen dan zonder werk. Van bijstandsgerechtigden mag zeker worden verwacht dat ze beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt. Maar het is ook meer dan fair dat ze er in ieder geval niet financieel op achteruit gaan als ze een baan accepteren.