1 op de 3 gemeenten komt geld tekort op energietoeslag

Zo'n driekwart van de huishoudens die in aanmerking komen voor de eenmalige energietoeslag, heeft die inmiddels gekregen. Het verstrekken van de toeslag trekt wel een zware wissel op de capaciteit van gemeenten: 8 op de 10 gemeenten geeft aan dat de reguliere werkzaamheden onder druk komen te staan door de uitvoering van de energietoeslag. Bovendien heeft een derde van de gemeenten te weinig budget om de toeslagen uit te keren.

Ambtshalve

Tussen 1 januari en 30 juni 2022 is de energietoeslag aan bijna driekwart van de doelgroep – huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het sociaal minimum – toegekend. Dat meldt Divosa, de vereniging van gemeentelijk directeuren in het sociaal domein, op basis van een enquête onder gemeenten. Ongeveer twee derde van de ontvangers heeft de toeslag ambtshalve toegekend gekregen. Dat wil zeggen dat er geen aanvraag voor nodig was, omdat het huishouden al bij de gemeente bekend was als minimahuishouden. De rest heeft wel zelf een aanvraag moeten doen.

Onvoldoende budget

Opvallend is dat een derde van de gemeenten aangeeft onvoldoende budget te hebben voor de uitvoering van de energietoeslag. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft juist beloofd alle kosten te compenseren. Daar tegenover staat dat 18 procent van de gemeenten geld overhoudt op de uitkering van de toeslag.

Onder druk

Het behandelen van aanvragen is voor veel gemeenten een flinke opgave. 8 op de 10 gemeenten geeft aan dat de reguliere werkzaamheden onder druk komen te staan door de uitvoering van de energietoeslag. Maar liefst 71 procent van de gemeenten heeft extra personeel ingehuurd om de klus te klaren, 41 procent heeft hulp van andere afdelingen ingeroepen, 25 procent zet andere dienstverlening op een lager pitje en in 19 procent van de gemeenten wordt er overgewerkt.

Zoekend

Gemeenten zijn nog zoekend naar hun rol in de koopkrachtcrisis, merkt Divosa op. Zo is er een discussie gaande over de vraag of de bijzondere bijstand aangesproken mag worden voor het betalen van de energierekening. In theorie zou namelijk de bijstandsuitkering voldoende moeten zijn om in alle basisbehoeften te voorzien, maar dat is in de huidige situatie voor veel huishoudens niet het geval. Op dit moment is het bij twee derde van de gemeenten mogelijk om een beroep te doen op de bijzondere bijstand voor de energielasten, maar bij de meeste gemeenten loopt het nog geen storm wat betreft aanvragen daarvoor.

Vangnet

Gemeenten geven in de enquête ook aan dat het moeilijker wordt om inwoners bij te staan. De koopkracht daalt zo hard dat de mogelijkheden tot hulp steeds beperkter worden. Gemeenten kijken daarom naar het rijk voor een structurele oplossing. 'Als het rijk de sociale zekerheid goed regelt, dan kunnen wij als gemeente weer het vangnet zijn', geeft een van de gemeenten aan.