15 : 85

Het kabinet bezuinigt fors op sociale zekerheid. Hoofdargument is: zorgen dat mensen aan het werk gaan. In zijn dromen ziet staatssecretaris 50 procent van de bijstanders weer werken. In de memorie van toelichting op wetsvoorstellen weet hij beter: het gaat voor 85 procent om bezuiniging!

Het kabinet heeft een wetsvoorstel ingediend om de Wet werk en bijstand (Wwb)  flink aan te scherpen. Jongeren die zich melden voor een uitkering moeten 4 weken wachten en eerst laten zien dat ze hun best gedaan hebben om zelf werk te vinden. De huidige partnertoets wordt vervangen door de bredere huishoudinkomentoets: bij een huishouden van ouders en volwassen kinderen worden de middelen van alle gezinsleden bij het verlenen van bijstand in aanmerking genomen.

Het college van B en W kan mensen verplichten om onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden te verrichten, als tegenprestatie voor hun uitkering.  Mensen met een uitkering, ook ouderen met een aanvullende bijstandsuitkering, mogen maar een beperkte tijd in het buitenland verblijven. Alleenstaande ouders met jonge kinderen moeten aan de slag. De inkomensgrens van het gemeentelijk minimabeleid wordt gemaximeerd op 110 procent.

Deze ‘aanscherpingen’ van de Wwb zijn de opmaat tot een omvangrijker operatie die al in de week is gezet, maar waarvan het wetsvoorstel nog moet worden ingediend. De kern ervan is dat enkele regelingen aan de onderkant van de arbeidsmarkt worden samengevoegd in de Wet werken naar vermogen. Voor alle uitkeringen (Wwb, Wsw en Wajong) geldt dan het aangescherpte Wwb-regime. De aanscherpingen en de samenvoeging worden gerechtvaardigd met twee hoofdargumenten: het bevorderen van deelname aan de arbeidsmarkt en het vergroten van de eigen verantwoordelijkheid van uitkeringsgerechtigden.

Er is nog een wetswijziging ingediend. Deze heeft betrekking op de hoogte van de bijstandsuitkering. Ze hangt samen met het reeds eerder genomen besluit om de overdraagbaarheid van de algemene heffingskorting geleidelijk te schrappen uit de belastingwetgeving. In de uitkeringen is nu nog een dubbele heffingskorting verrekend. Voorgesteld wordt die er uit te halen in halfjaarlijkse stappen van 2,5 procent. In 20 jaar tijd wordt het sociaal minimum dat nu al te laag is, op jaarbasis nog eens € 2000 lager. Het kabinet zegt dat dit moet om het aantrekkelijk te houden om vanuit de bijstand een baan te aanvaarden. Werken moet lonen! Als bijkomend argument stelt het kabinet dat de overheidsfinanciën weer op orde moeten worden gebracht.

Er zijn vraagtekens te stellen bij de proportionaliteit van de voorgestelde maatregelen. Dat wil zeggen dat er twijfels zijn of de middelen die ingezet worden wel in een goede verhouding staan tot het doel dat men ermee wil bereiken. In gewoon Nederlands: het kabinet schiet met hagel waar hooguit heel gerichte ingrepen te verdedigen zijn en daarvoor zijn overigens al wettelijke mogelijkheden genoeg.

Met de nieuwe wetgeving worden heel veel mensen getroffen voor wie het gestelde doel – uitstroom naar werk – helemaal niet aan de orde is. De cijfers die het kabinet zelf geeft laten geen andere conclusie toe. De afschaffing van de dubbele heffingskorting brengt voor de schatkist € 226 miljoen op in 2015 en uiteindelijk meer dan 1 miljard structureel.  Daarover zegt de staatssecretaris in de Memorie van Toelichting op het wetsontwerp: “Van de besparing is circa 85 procent het gevolg van de aanpassing van de uitkeringshoogte en 15 procent het gevolg van een lager uitkeringsvolume omdat werken meer gaat lonen.”

De verhouding tussen werken en bezuinigen is derhalve 15:85. Intussen blaast staatssecretaris De Krom tegen beter weten in hoog van de toren dat de helft van de bijstanders uit kunnen stromen naar werk.  Dat is een al te doorzichtige poging om een zelf onderkende scheve verhouding tussen doel (werk) en middel (bezuiniging) te verdoezelen. Dat uitkeringsgerechtigden daarmee in een kwaad daglicht worden gezet, dient kennelijk het hogere doel van de bezuinigingen, die voornamelijk de zwaksten treffen. Dat past in het patroon van naming, blaming and shaming.