De meeste crises komen van binnenuit

De coronacrisis trekt alle aandacht. Er is immers sprake van een verstoorde situatie van buiten. Onbeheersbaar met massale levensbedreiging. In dit geval kunnen organisaties dit niet met hun eigen middelen oplossen. Zo ziet de samenleving een bungelende minister met een ministerie van VWS dat er zich geen raad mee weet.

Echter, de meeste crises komen van binnenuit. Zo is de invoering van de befaamde Decentralisatie-innovatie van 2015 een doelbewuste verstoring van de normale gang van zaken. Achter een Haags bureau zet een ambtenaar de belangen van de meest invloedrijke economische clubjes op een rij. Op grond van vermeende opvattingen over de samenleving wordt een Kafkaiaans plan gemaakt. Met de pretentie dat zaakjes voor elkaar zijn is een oncontroleerbaar beest ontstaan. Vol kansen voor louche bemiddelaars en zonder relatie met de dagelijkse werkelijkheid van de mensen waar het over gaat.

Hoe kan dat nou? Ver voor de decentralisatie post kon vatten had diepgaand sociaalwetenschappelijk onderzoek moeten plaatsvinden over  ‘hoe de wereld echt in elkaar zit’. Het gaat immers om eigen verantwoordelijkheid van inwoners, instellingen en bedrijven. De antwoorden op de vragen of het zelfredzaamheid, zelforganiserend vermogen en participatie wel bestaan zijn dan essentieel. Het gemis van deze antwoorden zijn duidelijk. Na vijf jaar uitknijpen is het bij zowel twintig procent van de mensen als bij de gemeenten waar ze wonen armoe troef.

Het is een open deur dat beleid alleen kan ontstaan met grondig sociaalwetenschappelijk onderzoek vooraf. Op basis van de eruit komende kaders hoort de uitvoeringsorganisatie op te worden gebouwd. Analytisch vermogen, dossierkennis en bedachtzaamheid hoort hierbij. Open deuren die tegenwoordig vaak dicht zijn. In de praktijk volgen na langdurig politiek gehakketak onbegrijpelijke compromissen. Bij besluiten telt de maatschappelijke verstoring niet meer.

Dan gaat de trein rijden. Massaal worden ambtenaren onderworpen aan trainingen en cursussen ‘in de geest van de wet voor de hele keten van kennis en vaardigheden’. De praktijk uit zich op de manier waarbij een patiënt bij een moderne dokter komt. De patiënt meldt allergisch te zijn voor een medicijn, de dokter kijkt in het systeem, daar staat niks vermeld dus schrijft de dokter toch het medicijn voor. De patiënt wordt ziek en de dokter gaat vrijuit want het staat immers niet in het systeem. Kortom, genegeerd, gekleineerd en gediscrimineerd door het op een idee-fixe gebaseerde systeem. 

De decentralisatie operatie van 2015 heeft de overheid onbetrouwbaarder en de samenleving armer gemaakt. Ooit zal de politiek ook hiervoor door het stof gaan. Mooie woorden als innovatie, zoektocht, weerstand, onvoorziene effecten zullen worden geuit. Binnenkort gaat opnieuw een megadecentralisatie operatie van start, de Omgevingswet. Dit lobbyproduct van beleggers en projectontwikkelaars die om kracht bij te zetten zelfs een leerstoel in Delft betalen.

Zo is opnieuw een decentralisatielijn voorbereid door het type ambtenaar dat opgewekt om vijf uur naar zijn twee-onder-een-kap huis in Voorburg fietst om op Netflix een serie over Mexicaanse corruptie te bekijken. Helaas dreigt het dezelfde weg als de ‘3-Doelmatigheden’ in te slaan. Opnieuw geen inzicht in de aard en totale reeks van de te verwachten gevolgen. Laten we ons hart vasthouden.

Piet van Mourik