De kunst van het loslaten
Ondanks de warme woorden in het regeerakkoord gelooft niemand in Den Haag werkelijk dat mensen bij de gemeenten in goede handen zijn. Gemeenten de eerste overheid? De wetgever bewijst dagelijks het tegendeel.
'Kun je decentraliseren met de handrem erop?' Dagvoorzitter Ruben Maes vraagt het op ons Najaarscongres aan Jetta Klijnsma. 'Hoe bedoel je?' Er ontstaat een gesprek over goedbedoelde extra voorschriften bij de Participatiewet. Want gemeenten hebben Haagse instructies nodig. En hier en daar een handrem.
De oplossing is al lang bedacht en heet WMO: geef gemeenten vrijheid en knijp op de budgetten. Daardoor ontstaat een totaal andere praktijk. Maar zodra wethouders daarover hardop nadenken en er tumult ontstaat, roept de staatssecretaris haastig dat dit natuurlijk niet de bedoeling is. En snel daarna landen er taken bij de zorgverzekeraars. Want loslaten is lastig.
Ondanks de warme woorden in het regeerakkoord gelooft niemand in Den Haag werkelijk dat mensen bij de gemeenten in goede handen zijn. Gemeenten de eerste overheid? De wetgever bewijst dagelijks het tegendeel. Nee, de decentralisaties komen niet uit liefde voor gemeenten, maar uit geldgebrek.
Hoe erg is dat? Dat hangt ervan af. Discutabele motieven leiden soms tot een prima praktijk. Het bleek bij de Wet voorziening gehandicapten. We moesten twee keer zo veel mensen bedienen met hetzelfde budget. Dat ging van au. De zorg werd heel anders. Maar na een paar jaar hadden gemeenten tevreden klanten. Het is ook het verhaal van de Wet werk en bijstand. Echt niet alles ging meteen goed. Maar gemeenten boekten resultaat. Het blijkt ook uit de WMO tot nu toe. Verzekerde rechten worden vervangen door een opdracht voor gemeenten. Ook dat doet natuurlijk pijn. Maar gemeenten blijken het te kunnen.
In mijn kast liggen drie ballen in een stoffige doos. De kunst van het loslaten, staat erop. Ik heb al lang ontdekt dat ik weinig talent heb. Ik neem het Binnenhofbewoners dus niet kwalijk dat ze het niet meteen kunnen, dat loslaten. Maar het is nodig voor succes. En als ze ballen hebben, kunnen ze het leren. Jongleren.
René Paas
Meer columns van René Paas leest u hier.
Gemeenten zullen ook moeten loslaten bij de decentralisaties: er op vertrouwen dat de meeste van hun inwoners best veel zelf willen en kunnen..En dat vrijwilligers en professionele hulpverleners samen best goed werk leveren. En dat inwoners vaak zelf die vrijwilliger of professional uitzoeken die bij hun past: maatwerk dat in rapporten zo met de mond wordt beleden maar in de praktijk vaak vastloopt.in regels en voorwaarden. Als gemeenten loslaten, hoeven ze geen dikke (dure en tijdrovende!) laag verwijzings- en toetsbureaucratie tussen inwoners en vrijwilligers/professionals aan te leggen. Gemeenten hoeven niet alles voor hun inwoners 'voor te denken'. Dat is een kunst. Ik denk, met Rene Paas, dat gemeenten dat heel goed kunnen, ook met vallen en opstaan, maar de kunst krijgen ze wel onder de knie. Zeker als ze hun inwoners echt serieus nemen, of het nu ouders zijn, jeugdigen of bejaarden.