De gesloten jeugdzorgcrisis oplossen begint buiten de Haagse bubbel

Het gaat grondig mis in de gesloten jeugdzorg. Dat is heftig. Jeugdzorg zou juist een veilige plek moeten zijn waar je met liefdevolle aandacht kunt werken aan je herstel om je te ontwikkelen tot zelfstandige jongvolwassene. Toch krijgen jongeren regelmatig traumatherapie voor de trauma’s die ze ín gesloten jeugdzorg hebben opgedaan. Dat is niet gek als je meer dan twintig uur per dag wordt afgezonderd en hardhandig in bedwang wordt gehouden. Hoog tijd voor verandering.

Vandaag debatteert de Tweede Kamer over de crisis in de gesloten jeugdzorg. Iedereen is het erover eens: deze jongeren verdienen beter. Maar de oude reflex waarbij alle politici pretenderen dat zíj de beste oplossingen hebben, helpt geen enkele jongere verder. Sterker nog: dat is dweilen met de kraan open, met als gevolg dat deze crisis over ons heen blijft klotsen ten koste van jongeren. Voor échte oplossingen is een radicaal andere aanpak nodig. Een aanpak waarbij partijen voorbij de Haagse bubbel durven kijken en het luisteren naar deze jongeren centraal stellen. 

De Nationale Ombudsman hield de overheid in 2023 al een spiegel voor. Tien hersteltrajecten werden onderzocht, zoals de gaswinning in Groningen en het toeslagenschandaal. Wat bleek? Een eerste stap zetten lukt de overheid meestal wel, maar voor het langdurig herstel van slachtoffers maakt zij telkens dezelfde fout. Zie het als een overstroming. De Nederlandse overheid kan goed zandzakken neerleggen om snel water tegen te houden. Maar om mensen langdurig te helpen en hun huizen écht veilig te maken, stuurt de overheid hen het bos in met een algemene tegemoetkoming en een bureaucratisch stelsel van instanties.

Ook in de gesloten jeugdzorg is het zaak om nu de benodigde zandzakken neer te leggen. Voer ten eerste een opnamestop voor zeer schadelijke ZIKOS-afdelingen in en scherp per direct de rol van de inspectie aan. Bouw de gesloten jeugdzorg met de hoogste prioriteit in 2025 af. Zorg dat jongeren die nú uit gesloten jeugdzorg komen beter worden geholpen met hulp die bewezen werkt. Dat is goed zandzakken leggen, maar meer stappen zijn nodig om langdurig herstel te bieden.

Gedupeerde jongeren écht vooropstellen, begint met naar ze luisteren. Neem een voorbeeld aan de methode van staatssecretaris Vijlbrief. Na jarenlang gesteggel over de rug van Groningers, keert het vertrouwen terug en is het begin van een oplossing is in zicht. Zet daarom vol in op spreekuren met jongeren die door gesloten jeugdzorg gedupeerd zijn. Laat hen niet naar Den Haag komen, maar reis naar hen toe - ook als dat in de Achterhoek is, waar veel van deze instellingen liggen. Luister naar het leed dat deze jongeren is aangedaan en naar wat zij nodig hebben om te zorgen dat dit nooit meer gebeurt. Maak oprechte excuses, want volmondige en gemeende erkenning dat deze jongeren verkeerd zijn behandeld legt de basis voor verder herstel.

Stel hen daarnaast in staat om in gesprek met een neutrale derde te bepalen welke schade zij opliepen door hun verblijf in gesloten jeugdzorg. Denk aan sociale netwerken die onherstelbaar beschadigd zijn en opleidingen die niet zijn afgerond. Luister naar wat deze jongeren nodig hebben om hun leven weer op te bouwen: van therapie, het afbetalen van schulden, het halen van een diploma, tot het hebben van een welverdiende vakantie. De overheid moet vervolgens boter bij de vis doen en naast deze jongeren gaan staan.

De politiek heeft al veel pleisters geplakt, maar geen enkele maakte een wezenlijk verschil. De beste oplossing komt dan ook niet uit het Kamerdebat vandaag. De beste oplossing komt uit de jongeren zelf. Laten we niet praten, maar luisteren. Dat zou getuigen van nieuwe politiek en erkenning van het leed dat deze jongeren is aangedaan.

Marijke Synhaeve, Tweede Kamerlid D66