‘Meer uniformiteit in controle zorgaanbieders’

Zorgaanbieders die opzettelijk in de fout zijn gegaan met zorggeld en geen nieuw contract krijgen in die gemeente komen in een andere gemeente gewoon weer aan bod. PvdA-Kamerlid John Kerstens ziet graag meer controle vooraf en wil meer uniformiteit in de aanpak van gemeenten. Maar die controle achteraf is juist op verzoek van Nederland opgenomen in de Europese aanbestedingsregels.

Zorgbureau geweigerd
Foute zorgondernemers die gemakkelijk door aanbestedingsprocedures komen in gemeenten in het oosten van het land waren de trigger voor nieuwe Kamervragen van Kerstens aan minister Hugo de Jonge, nadat TC/Tubantia hierover had bericht. Vorig jaar bleek dat zorgbureau Victorie geweigerd werd in de gemeenten Almelo en Hof van Twente, maar in OZJT/Samen14, samenwerkingsverband van twaalf Twentse gemeenten, wel per 1 januari 2019 op de lijst gegunde aanbieders staat. Nu blijkt uit onderzoek van de krant dat ook een aantal andere zorgbureaus die onder vuur liggen voor het rommelen met zorggeld op die lijst staan. Reden voor Kerstens om opnieuw aan de bel te trekken.

Zorggeld vergokt in casino
Het Almelose zorgbureau Victorie kwam eind vorig jaar in opspraak. Na een onderzoek van de sociale recherche bleek dat de directeur in vijf jaar tijd 1,5 miljoen euro aan zorggeld had vergokt in het casino van Enschede. Bij een ander zorgbureau, Take Care, werd 55 procent winst gemaakt, bleek uit onderzoek van journalistiek platform Follow the Money. De affaire en de vrees dat tonnen subsidie in de zakken van handige zorgondernemers belanden leidde tot verontwaardiging bij lokale politieke partijen. De gemeente Almelo en Hof van Twente besloten de strijd aan te binden met ‘zorgcowboys’ en gingen strengere richtlijnen hanteren en strenger controleren. Een zorgbureau krijgt eens in de twee jaar zich in te schrijven. Kom je na inschrijving niet door de strenge controle, dan krijg je geen contract en kun je het twee jaar later pas opnieuw proberen. Victorie en Take Care kwamen niet meer voor een nieuw contract in aanmerking, maar in andere Twentse gemeenten lukte ze dat wel.

'Geen onverantwoorde risico's'
Kamerlid Kerstens vroeg toen al aan minister De Jonge of die ook vindt dat gemeenten geen risico’s zouden moeten lopen met geld dat bestemd is voor de zorg aan kwetsbare mensen en gemeenten die toch met genoemde bureaus in zee gaan een onverantwoord risico nemen. De Jonge antwoordde dat gemeenten risico’s bij contractering van zorgbureaus zoveel mogelijk moeten uitsluiten en dat de beoordeling van de rechtmatigheid en doelmatigheid van de uitgaven een verantwoordelijkheid is van de gemeenten. Hij spreekt hen ook op hun verantwoordelijkheid aan.

Waarschuwingsregister Zorgfraude
De minister wist verder te melden dat de 12 Twentse gemeenten samen met onder meer de VNG een toolbox hebben ontwikkeld gericht op preventie, controle en handhaving. Doel is rechtmatige zorg voor kwetsbare inwoners te bevorderen. De Jonge geeft de VNG subsidie voor de aanpak van zorgfraude en voor de ontwikkeling van het Waarschuwingsregister Zorgfraude. Met het wetsvoorstel bevorderen samenwerking en rechtmatige zorg legt de minister een juridische basis voor dit register waarmee gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren gegevens kunnen delen over bij hen bekende fraudeurs waartegen aangifte is gedaan om te gebruiken bij de screening van zorgaanbieders.

Stoplichtmodel
De Jonge had er vertrouwen in dat gemeenten bij selectie van aanbieders de verantwoordelijkheid nemen om onverantwoorde risico’s te voorkomen. Maar uit het onderzoek van TC/Tubantia blijkt dat ‘foute’ zorgbureaus bij de 12 Twentse gemeenten gewoon een contract krijgen als zij de vragenlijst maar goed invullen. Controle vindt volgens het nieuwe ‘barrièremodel’ pas plaats na de gunning. Dan volgt een nadere screening en volgt het stoplichtmodel, waarna een onderzoek wordt gestart als een zorgaanbieder ‘rood’ scoort. Daarna krijgt de aanbieder nog de kans om onregelmatigheden recht te zetten. Op basis van dit onderzoek is een aantal zorgbureaus alsnog van de lijst gegunde aanbieders afgehaald. De resultaten van de verschillende methoden waren dat Hof van Twente en Almelo 160 aanbieders op de lijst kwamen te staan en op die van de 14 andere Twentse gemeenten 264 bureaus.

Vrees voor shopgedrag
Dat foute zorgbureaus bij de andere gemeenten wel een nieuw contract krijgen was voor Kerstens reden opnieuw in de pen te klimmen. Hij vreest ‘shopgedrag’ van deze zorgbureaus en daarmee voortzetting van frauduleuze praktijken als gemeenten (in dezelfde regio) verschillend omgaan met controle en toezicht. Ook vraagt hij De Jonge of hij kwaliteitscontrole na gunning van een contract wel een effectieve werkwijze vindt. Maar vooral wil hij weten of De Jonge nog er nog vertrouwen in heeft dat gemeenten de verantwoordelijkheid nemen om onverantwoorde risico’s te voorkomen bij de selectie van aanbieders. Welke risico’s vindt hij überhaupt ‘verantwoord’?

Meer uniformiteit
Kerstens wijst er verder op dat de minister niet bereid is om aanbieders in het kader van de Wmo onder het wetsvoorstel Wet Toetreding Zorgaanbieders te laten vallen. Hij wil weten hoe De Jonge dan voor een effectievere aanpak van fraude komt of hij daarbij ook uitgaat van het principe dat een serieuze controle vooraf noodzakelijk is. ‘Gaat u daarbij zorgdragen voor meer uniformiteit in die aanpak door gemeenten?’

Allebei voor- en nadelen
Overigens wijst Jan Telgen, emeritus hoogleraar Inkoopmanagement voor de publieke sector aan de Universiteit Twente en directeur van het Public Procurement Research Centre, erop dat het principe van controle achteraf op verzoek van Nederland is opgenomen in de Europese aanbestedingsregels. Hij gaat niet in op de specifieke situatie in Twente, maar legt wel uit dat zowel controle vooraf (pre-kwalificatie) als achteraf (post-kwalificatie) worden gebruikt in de inkoop en allebei voor- en nadelen hebben. ‘In het sociaal domein contracteren gemeenten regelmatig grote aantallen partijen, maar dat contract op zich levert nog geen werk op. Pas als er binnen dat contract een opdracht wordt verleend, bijvoorbeeld omdat een cliënt voor die aanbieder kiest, is er sprake van echte omzet.’

Geen buitenbeentje
Vooraf controleren is bij grote aantallen aanbieders enorm veel werk voor zowel de gemeente als de aanbieders. Toch begrijpt Telgen dat Almelo en Hof van Twente het zo doen. Bij controle achteraf vult iedereen eerst een vragenlijst in en controleert de gemeente pas bij opdrachtverlening of de partij die de opdracht krijgt goed genoeg is. Dan pas hoeft de zorgaanbieder bewijsstukken aan te leveren. Telgen begrijpt ook dat de 12 andere Twentse gemeenten het op deze manier aanpakken. En deze aanpak is ook geen ‘buitenbeentje’, want zelfs op verzoek van Nederland opgenomen in de Europese aanbestedingsregels. ‘Het Uniform Europees Aanbestedingsdocument is een Nederlandse uitvinding, die nu standaard in Europa wordt gebruikt. Daarin staan juist zaken als of de aanbieder zijn belastingen wel betaald en of de oprichters al of niet eerder zijn veroordeeld.’