Uitsluiten werklozen is indirecte discriminatie

Het uitsluiten van werklozen van het solliciteren op een vacature kan als indirect discriminerend worden opgevat. Onder bijstandsgerechtigden vallen immers veel allochtonen, gehandicapten en alleenstaande moeders.

Commissie Gelijke Behandeling
Dat zegt hoogleraar sociaal recht Willem Bouwens van de Vrije Universiteit Amsterdam naar aanleiding van de vacature van een dierenmeubelzaak in Wijchen die geen reacties wilde van mensen met een uitkering. ‘De Commissie Gelijke Behandeling kan hier ook zelfstandig optreden. Zij kan zich afvragen of deze mensen niet indirect worden getroffen en hierin aanleiding zien om op te treden.’

Indirecte discriminatie
Volgens het UWV en het ministerie van Binnenlandse Zaken is het plaatsen van een dergelijke advertentie toegestaan, omdat de groep waar het omgaat (mensen met een uitkering) te groot en diffuus is om over discriminatie te kunnen spreken. Bouwens onderschrijft dat dit een rol speelt, maar ziet in de gelijkebehandelingswetten ook mogelijkheden om van indirecte discriminatie te spreken. ‘Als een werkgever geen mensen met een snor wil, dan treft hij voornamelijk mannen en dat is in beginsel verboden.’

Objectieve rechtvaardigheidsgrond
In het geval van de Wijchense ondernemer moet duidelijk zijn of mensen worden getroffen die op basis van handicap, leeftijd, geslacht of ras worden uitgesloten. ‘Als allochtonen of alleenstaande moeders bovenmatig voorkomen onder bijstandsgerechtigden, is uitsluiting daarvan verboden. De ondernemer mag dan alleen uitsluiten als er een objectieve rechtvaardigheidsgrond is, dus een specifieke behoefte van de onderneming, waarvoor dit middel geschikt en noodzakelijk is. Het mag niet op willekeurige gronden.’

Contractvrijheid
Als de specifiek voor toegang tot de arbeid geschreven wetten voor gelijke behandeling niet gelden, kan artikel 1 van de Grondwet nog worden ingeroepen. Dit artikel verbiedt uitsluiting op welke grond dan ook. ‘De overheid moet zich hier zonder meer aan houden, maar voor private partijen ligt het genuanceerder. Je mag als werkgever immers een privévoorkeur hebben. De wet gaat uit van contractvrijheid. De vraag is of die vrijheid ook opgaat voor het uitsluiten van uitkeringsgerechtigden.’

Maatschappelijke zorgvuldigheid
Bouwens: ‘Je kunt mensen niet op irrelevante kenmerken uitsluiten. Ik begrijp de ondernemer wel, maar de toegang tot de arbeidsmarkt is voor mensen van groot belang. Ik vind het een verdedigbaar standpunt dat uitsluiting op grond van het enkele feit dat iemand een uitkering ontvangt in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid. Maar wat ga je dan vorderen? Wie zegt dat je zou zijn aangenomen wanneer je wel mocht meedoen in de procedure? Als er al sprake is van een onrechtmatige daad, zal de schadevergoeding waarschijnlijk neerkomen op een symbolisch bedrag.’

Wetgeving
Als de overheid goed wil regelen dat uitkeringsgerechtigden niet uitgesloten worden van sollicitatieprocedures zou zij dit in nieuwe wetgeving moeten vastleggen. ‘Dit is de eerste keer dat ik zo’n zaak tegenkom. Ik heb niet de indruk dat dit een groot maatschappelijk probleem is. Als veel werkgevers dit gaan doen, kun je wel regelgeving overwegen. Maar ik denk dat deze ondernemer geprobeerd heeft ongemotiveerde mensen buiten de deur te houden. Dat mag, maar dan had hij niet deze botte bijl moeten gebruiken.’