Cash en keus

Na een halve eeuw vrijwel tevergeefse ontwikkelingshulp daagt het inzicht: geef de armen cash. Of e-cards of inkoopbonnen zoals nu in vluchtelingendorpen in Jordanië. ‘Zelf kunnen kiezen/inkopen wat je nodig hebt, maakt mensen sterk’.

De kans is groot dat ze zichzelf uit de penarie bevrijden. Als je blijft doorgaan met investeren in goedbedoelde voorzieningen als ‘veilig water’ en ‘scholen’, blijven de armen geen mogelijkheden (lees geld) hebben om hiervan te profiteren. In Kenia besteden arme gezinnen hun geldje aan zaken als een golfplaat op het dak ter vervanging van het eeuwig lekkende grasdak, dat wel goedkoop in aanschaf is, maar duur in onderhoud. Of het wordt besteed aan schoenen voor de kinderen om naar school te kunnen lopen. In Oeganda kregen mensen ieder 400 dollar als ze zich met een groep van 20 aanmeldden. Verder geen voorwaarden. De beroemde microkredieten werken namelijk vaak niet vanwege de vele voorwaarden. Het geld staken de Oegandezen in klusbedrijfjes en handeltjes. Of het werd gestoken in opleiding, een koe, een naaimachine, gereedschap, een taxi-scooter. Om inkomen te genereren. Parafrase op de uitdrukking: ‘Geef een visnet in plaats van vis.’ Nee, geef geld voor een … en laat ieder zijn eigen ‘visnet’ bedenken. De (meeste) mensen kunnen in de eigen lokale context het beste bedenken wat te doen met een kans. De beweging heet GiveDirectly. Niks verbrassen aan hoeren, luxe of alcohol. Het ontbreken van voorwaarden blijkt ruimte te geven voor eigen oplossingen, op maat.

Tuurlijk, er gaat ook veel fout. Maar op internationaal vlak gonst het van dit inzicht: vertrouwen wérkt, heeft echt effect en is ook nog eens goedkoper. De onverwachte uitkomsten van deze trend (beschreven in boek van Joseph Hanlon c.s.) verbaast en verrast iedereen.

Gemeenten, laat je inwoners niet de dupe worden van die eeuwige enkele procenten die niet te vertrouwen zijn. Ook PGB’s – cash voor eigen keuzes in de zorg – werken. In Duitsland krijgt elke bejaarde met gezondheidsproblemen een bedrag voor zijn zorg.  De overheid bemoeit zich niet met de besteding daarvan. Wel komt er regelmatig een verpleegkundige langs om te kijken hoe het gaat.

Oplichters zullen er altijd zijn, maar de meeste mensen zijn te vertrouwen. Verzucht ook onze Nationale Ombudsman al jaren. Gemeenten, doe zoals Interpolis met haar verzekerden: vergoed de kosten die iemand maakt bij de door hem gekozen zorg, controleer steekproefgewijs en op den duur gaan mensen steeds integerder om met hun claims. Ze snappen dat de premie zo laag kan blijven. En zij beginnen op hun beurt de gemeente c.q. het buurtteam te vertrouwen.

Mechtild Rietveld
Meer columns van Mechtild Rietveld leest u hier.