BKR: Schrappen schuldregistratie ‘rücksichtsloos’

Gemeenten zouden er goed aan doen om het ‘rigoureuze’ besluit de schuldhulpregistratie te verkorten te heroverwegen. Dat zegt het BKR in een reactie op een rapport van Zanders. Dat adviesbureau deed in opdracht van het BKR onderzoek naar de kans op terugval na minnelijke schuldregelingen. Hieruit blijkt dat mensen met een gemeentelijk schuldhulpverleden vaker opnieuw in de schulden raken.

Zes maanden, of helemaal niet

Begin december sprak Binnenlands Bestuur met de Zutphense wethouder Eva Boswinkel. Haar gemeente besloot dat mensen die een schuldhulptraject via de gemeente hebben doorlopen daarna niet meer geregistreerd zullen staan bij het BKR. De reguliere termijn waarop die registratie blijft staan is vijf jaar. De G4 (Den Haag, Utrecht, Rotterdam en Amsterdam) en andere gemeenten gingen al eerder over naar schuldhulpregistratie van slechts zes maanden. Het zou te belemmerend zijn voor de cliënten in kwestie, en hun er juist van weerhouden het leven opnieuw op te bouwen.

Verrassing voor het BKR

De ontwikkelingen kwamen vorig jaar als een totale verrassing voor het BKR. Zo vertelt woordvoerder Ellen van Lemmen. Het kabinet had tot op dat moment de registratie van vijf jaar altijd als proportioneel beschouwd. Maar, na de bewegingen door gemeenten liet minister Schouten ook plots weten te willen sturen op een BKR-registratie van zes maanden na een schuldhulpverleningstraject. Volgens het BKR is het besluit van gemeenten om de registratie te verkorten, of in het geval van Zutphen, helemaal weg te halen, niet door onderzoek gestaafd.

'Niet onderbouwd'

‘Er worden nu rigoureuze keuzes gemaakt zonder dat eerst is gekeken of het wel verstandig is. Wat gemeenten ervaren en denken is in dit geval niet feitelijk onderbouwd. Er wordt bijvoorbeeld gezegd dat deze mensen door de BKR-registratie geen telefoonabonnement meer kunnen krijgen. Dat is gewoon feitelijk niet waar als je kijkt naar de informatie van aanbieders.’

Bescherming

Toch kan een BKR-registratie na schuldhulpverlening wel degelijk invloed hebben op wat iemand wel- en niet kan financieren. Als het afsluiten van een hypotheek  bijvoorbeeld lastig is, dan kun je beter in gesprek gaan over dit soort situaties binnen de kredietverstrekking. In plaats van het nemen van generieke ingrijpende maatregelen. ‘Er kan namelijk een reden voor zijn.’ Aldus Derkelien van Bruggen, beleidsadviseur bij het BKR. ‘De registratie is bedoeld om mensen te beschermen tegen het opnieuw afsluiten van een onverantwoord krediet. De voorstelling van gemeenten, dat mensen na de schuldhulpverlening met een schone lei beginnen, is een te rooskleurig beeld.’

Onderzoek Zanders

Want wat zeggen de cijfers? Het onderzoek van Zanders toont volgens het BKR dat het ‘verkorten van de schuldhulpregistratie leidt tot een toename van problematische schuldsituaties en duurdere kredieten’. Het is een stevige conclusie als je kijkt wat er werkelijk is onderzocht. Zanders toont namelijk aan dat mensen met een verleden in de schuldhulpverlening na vijf jaar registratie bij het BKR nog steeds veel vaker terugvallen in de problematische schulden. Die kans is maar liefst twaalf keer groter dan bij mensen zonder schuldhulpverleden, maar neemt met de jaren af. Na een half jaar registratie bij het BKR is de kans zelfs 24 keer groter dat iemand wederom schulden krijgt. ‘Dat toont aan dat dit een kwetsbare groep is, waarvoor de registratie een middel is om hen preventief te beschermen.’

Andere landen

De conclusie van het BKR, namelijk dat het verkorten van de registratie leidt tot meer problematische schulden, is dus slechts een verwachting. Die wordt overigens wel onderbouwd door een literatuuronderzoek waarin gekeken is naar schuldhulpregistratie in het buitenland. Op plekken waar de termijn is ingekort leidde dit tot hogere wanbetalingspercentages, en daaropvolgend verminderde beschikbaarheid van krediet en hogere kosten voor kredieten. ‘Als kredietverstrekkers geen goede inschatting meer kunnen maken van de goede en slechte gevallen gaan de kosten omhoog’, zegt Van Bruggen.

Gesprek over de toekomst

Maar wat wil het BKR dan wel? Van Bruggen: 'We willen een feitelijk onderbouwd gesprek. De termijn van vijf jaar is zeker niet in beton gegoten, en het rapport heeft ook geen keihard antwoord op wat de beste termijn zou zijn. Wel geeft het rapport aan dat de huidige termijn passend is bij de zorgplicht en gangbaar met internationaal gehanteerde registratietermijnen. Wellicht vraagt dat nog vervolgonderzoek. Maar er is volgens ons veel te zeggen voor de huidige termijn, en eventuele veranderingen moeten wel goed onderbouwd worden.’ Cliënten kunnen bij hun gemeente zelf een maatwerkonderzoek aanvragen.

Maatwerk

Uit het onderzoek van Zanders blijkt zelfs dat mensen waarvan het saneringskrediet door hun gemeente eerder zijn is verwijderd op basis van een maatwerkbeslissing dan de wettelijke termijn van vijf jaar minder vaak terugvallen in de schulden dan de gehele groep die vijf jaar geregistreerd blijft. Dat staat volgens Van Bruggen niet haaks op de andere bevindingen. ‘In die casussen is er sprake van maatwerk en dus geen generieke inkorting. De gemeente kijkt dan of iemand de boel weer op de rit heeft en bescherming op dat moment niet meer nodig is. Alles wordt daarbij afgewogen.’ Van Lemmen vult aan. ‘Ook dat hoort al sinds jaar en dag bij de mogelijkheden, maar wellicht dat het meer vraagt van gemeentelijke organisaties en de schuldhulpverleners. De cijfers laten duidelijk zien dat het betere bescherming biedt dan het rücksichtsloos afschaffen van de BKR-registratie.’