Berg en Dal zet in op minder valide toerist

Nederland telt 3,3 miljoen mensen met een fysieke handicap

De helft van de gemeente Berg en Dal is wél vlak, maar daar heb je dan weer het zand van Waalstranden en rivierduinen, en de klei langs grindgaten en andere wateren. In trek bij zonaanbidder en natuurliefhebber. De valide zonaanbidder en natuurliefhebber.

Sylvia Fleuren kent de landschappelijke karakteristiek van haar gemeente; en als wethouder toerisme weet ze als geen ander dat de voor Nederland bijzondere omgeving in belangrijke mate de reden is dat toeristen naar Berg en Dal komen. Maar ook: dat datzelfde landschap voor minder validen juist een barrière kan vormen. Dat moet anders, dacht Fleuren enkele jaren geleden. ‘Gastvrijheid zit in ons DNA én we hebben enkele grote zorginstellingen en ouderencentra in de bossen zitten. Dan zijn we het alleen al aan onze stand verplicht om ons natuurlijk schoon ook te ontsluiten voor mensen met de een of andere beperking. En voor ouderen die minder ter been raken.’ Hoe pak je dat aan? Fleuren geeft het in onbruik geraakte boemellijntje tussen Groesbeek (deel van Berg en Dal) en Kranenburg (D.) als voorbeeld. Daar kun je sinds een jaar of tien de ‘draisine’ pakken: een trapfiets per spoor, met zadels voor de twee mensen die trappen en tussen hen in twee zitplaatsen voor passagiers. De draisine wordt binnenkort aangepast zodat ook rolstoelers meekunnen. Tweede voorbeeld zijn ‘de dikke bandenrolstoelen’ waarmee de Millingerwaard ontsloten raakt voor mensen die minder makkelijk kunnen struinen.

Als het aan Fleuren ligt, trekt dezelfde doelgroep ook vaker de heuvelachtige helft van Berg en Dal in. Ook daar per fiets. ‘De e-bike heeft ook bij ons een boost aan het toerisme gegeven. Die techniek is natuurlijk ook in te zetten voor minder validen. Hoe precies weet ik niet – met speciale fietsen, met een motortje aan de rolstoel of misschien wel allebei –, maar lang kan dat niet meer duren.’

Winstmarges
Berg en Dal heeft een fonds waaruit wordt bijgedragen aan dergelijke initiatieven. Uiteindelijk moeten ze zichzelf bedruipen. Twee jaar geleden was 20.000 euro gereserveerd om zorgtoerisme aan te wakkeren. ‘Startkapitaal’, zegt Fleuren. ‘Inmiddels hebben we een veelvoud uitgegeven, alleen al aan ambtelijke ondersteuning.’ Want zorgtoerisme gaat om meer dan landschap ontsluiten. Het gaat ook om voorzieningen ontsluiten: hotels, B&B’s, campings, zwembaden, plus de openbare ruimte (bijvoorbeeld invalideparkeerplaatsen), inclusief (‘voorbeeldfunctie’) gemeentelijke gebouwen als buurtcentra en sporthallen. Kan iedereen alles bereiken en is iedereen eenmaal binnen van alle gemak voorzien?

Naast ‘Iedereen doet mee’ is er een economische beweegreden. Je richten op deze groep brengt volgens de wethouder de regio en in het bijzonder ondernemers geld in het laadje. Fleuren (CDA) wijst op het potentieel: ‘Nederland telt 3,3 miljoen mensen met een fysieke handicap. Daar komen de Vlamingen en het Duitse achterland hier dan nog bij.’ Berg en Dal liet twee jaar geleden een rapport over toerisme maken. Daaruit bleek dat de winstmarges in de sector klein zijn en dat Berg en Dal minder uit toerisme haalt dan toerisme-regio’s als Gulpen-Wittem en Zandvoort. Die hebben meer verblijfsrecreatie, wat meer opbrengt dan dagrecreatie, en bovendien meer verblijf in het duurdere segment. Die kant moet het op. En, beveelt het rapport aan: richt je op specifieke doelgroepen, met zorgtoerisme als actiepunt.

Ondertussen laat Berg en Dal met vijf buurgemeenten waaronder Nijmegen een zorgmakelaar opereren tussen hoteliers en zorgvragers, om de vakantie net zo gerieflijk te maken als thuis, met een extra handdoekenpakket bijvoorbeeld. Zelfs kan ‘een aardige dame, ingewijd in de zorg’ worden ingevlogen, voor de steunkousen of andere thuiszorg, op de camping of waar dan ook.

In regionaal verband – onder meer 18 Oost-Gelderse en 3 Duitse grensgemeenten en enkele tientallen ondernemers – wil Berg en Dal zich aansluiten bij ‘Ongehinderd’ (zie kader): een digitaal platform waar iedereen informatie kan vinden over toegankelijkheid van voorzieningen, van parkeerplek tot attractiepark. Gemeenten en ondernemers kunnen door keurmeesters van Ongehinderd een toets laten uitvoeren, waarmee ze weten wat op orde is – wat ze via een abonnement kunnen publiceren op de app van Ongehinderd – en wat er nog aan mankeert.

Keurmeesters
In de regio Nijmegen, met onder meer Berg en Dal, moeten de keurmeesters nog langskomen. Wel zijn er al reviews van enkele voorzieningen. Ene Ann belicht een hotel in Berg en Dal: super vriendelijke mensen, hele ruime kamers, eigen keuken (helaas vanuit rolstoel wat te hoog), beugels bij toilet, douchestoel onder heerlijke douche, verrijdbare wastafel, elektrisch verstelbare bedden, ‘hou wel rekening met de steile hellingen in de omgeving en rondom het hotel’. Rob noemt museum Orientalis ‘helaas geen echte aanrader, tenzij je er geen probleem mee hebt van links naar rechts in je rolstoel te worden geschud’, ‘terrein en gebouwen/dorpen zijn beperkt rolstoel toegankelijk’, ‘Romeinse straat bijna niet te doen’.

Mogelijk dezelfde Rob heeft meer waardering voor een het Afrikamuseum, even verderop in Berg en Dal. ‘Mooi’ en ‘binnen met rolstoel prima te bezoeken is’ (o.a. lift en invalidentoilet aanwezig)’. Buiten zijn de paden soms behoorlijk schuin, en niet alle dorpjes/ gebouwtjes zijn toegankelijk. Speciale parkeerplekken, ‘prima’, maar om bij het museum te komen moet je wel ‘door een hele dikke laag grind’ rijden. Gesteld dat het allemaal klopt, hoe kan dat zelfs musea een en ander niet op orde hebben? Wethouder Fleuren: ‘Ze zijn zich er vaak niet eens van bewust. Daar begint het allemaal mee: bewustwording. Daarna volgt gedragsverandering: het plegen van aanpassingen.’

Ongehinderd
Directeur Gerard de Nooij (35) van Ongehinderd liep twaalf jaar geleden een dwarslaesie op bij een motorongeluk. ‘Na de revalidatie kwam ik een nieuwe wereld terecht: een wereld met overal drempels en obstakels voor rolstoelen, iets wat ik voorheen nooit in de gaten had.’ De directeur wijst op het voordeel van Ongehinderd boven een site als Zoover.nl. ‘Daar lees je niet of er een lift en invalidentoilet is, en evenmin welke afmetingen de kamer heeft.’

Ongehinderd is en doet compleet iets anders dan de gehandicaptenplatforms in den lande: ‘Wij bieden een kans die ondernemers kunnen grijpen, gegeven het grote aantal mensen met een beperking. Volgens het SCP gaat het om 15 procent van de bevolking, een percentage dat oploopt door de dubbele vergrijzing.’ Bovendien brengt een persoon met een beperking meestal anderen mee, de rest van het gezin bijvoorbeeld. ‘Wij werken hier met zijn achttienen, onder wie vier man in een rolstoel. Als we gaan uiteten, moet het restaurant rolstoelvriendelijk zijn. Gelegenheden zonder die faciliteiten lopen die omzet mis, zo simpel is het.’

Volgens De Nooij hebben zich inmiddels 35 gemeenten aangesloten bij Ongehinderd, en staan er 12.000 locaties in de app.

Dit is het eerste deel van een serie over toerismebeleid. De volgende delen (Loppersum en Renesse) staan in respectievelijk BB15 en BB16.