Begeleiding kwetsbaren onder druk

363 miljoen van Europees Sociaal Fonds drie jaar te vroeg op

De 363 miljoen euro van het programma Actieve Inclusie van het Europees Sociaal Fonds (ESF) zou in drie porties worden verdeeld over de arbeidsmarktregio’s (die het doorsluizen naar gemeenten en scholen), het UWV en de Dienst Justitiële Inrichtingen van Justitie. Maar nog voor de derde tranche heeft Uitvoering van Beleid van het ministerie van SZW de gemeenten laten weten dat het geld al op is. De Goese wethouder André van der Reest (SGP/CU) en voorzitter van de arbeidsmarktregio Zeeland zegt dat het voor iedereen ongewenste implicaties heeft.

‘Het raakt de sociale inclusie van jong tot oud. Daarom doe ik een dringend appèl op de staatssecretaris Van Ark om samen naar een oplossing te zoeken.’ Protest bij de VVD-staatssecretaris van Zeeland en Brabant mocht eerder niet baten. Van Ark vindt dat gemeenten zelf maar geld moeten vinden en suggereert het toegenomen accres uit het gemeentefonds daar voor te gebruiken. Maar dat is geen oplossing, zegt Rob van der Zwaag, voorzitter van de Vereniging Zeeuwse Gemeenten en burgemeester van Veere. ‘Dat geld is al nodig waarvoor het accres bedoeld is: inflatie, loonkosten en overige stijgingen van begrotingsposten.’

Volgens Tom Schild, directeur van de school voor praktijkgericht onderwijs Het Bolwerk in Middelburg en penningmeester van de Zeeuwse Stichting Maatwerk (ZSM), raakt het probleem de volledige doelgroep van voortgezet speciaal onderwijs, praktijkonderwijs en mbo. Dat zijn volgens hem alleen al 1.900 leerlingen. Bij de gemeentelijke projecten komt de toeleiding naar werk van jongeren, statushouders, Niet Uitkering Ontvangers, 50-plussers, mensen die langer dan zes maanden een uitkering hebben en mensen met een arbeidsbelemmering onder druk.

Gat in programmering
Bij de ESF-projecten zijn alle dertien Zeeuwse gemeenten en gelieerde uitvoerders als sociale diensten, SWbedrijven, jongerenhuizen en alle scholen voor voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs in Zeeland betrokken. Het vervallen van de derde ESF-tranche heeft gevolgen voor de begrotingen van deze gemeenten en scholen, zegt centrumgemeente Goes, die het geld aanvraagt voor de arbeidsmarktregio Zeeland. En dat geldt voor heel Nederland, vreest de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Tot eind 2021 valt er een gat in de ESF-programmering.’

Dat heeft dus ook gevolgen voor de praktijk, vreest Schild. Hij zegt dat de ZSM die ook ESF-geld krijgt, partner is voor alle instanties die zich met de Zeeuwse kwetsbare jongeren bezighouden. ‘Ik bedoel dan daadwerkelijk álle, zowel lokaal, regionaal als provinciaal. We struinen de hele provincie af om alle bij de doelgroep betrokken partijen bij elkaar brengen die bezig zijn met het inrichten van een vangnetwerk. Het onderwijs is immers de eerste vindplaats voor de kwetsbaren. Verder informeert ZSM het arbeidsveld over bijvoorbeeld de mogelijkheden van de participatiewetgeving en staan ze individuele scholen bij op gebied van wetgeving en stages. Een deel van het geld gaat ook rechtstreeks naar scholen. Dat laatste zal in ieder geval ophouden.’

Schild: ‘Het wegvallen van de derde tranche bezorgt ons de komende twee jaar een fors probleem. We willen op een laag pitje doorgaan, en ons driekoppig werkteam in ieder geval aanhouden. Verder zal er weinig resteren. Het zou zomaar kunnen dat, door het wegvallen van een deel van de begeleidingsmogelijkheden, een deel van de doelgroep nu tussen wal en schip belandt. Dat ze niet positief zullen uitstromen naar werk en dus aan het loket van de gemeenten terechtkomen voor een uitkering.’

Wethouder Van der Reest is zich terdege bewust van de zorgplicht van zijn gemeente voor toeleiding naar de arbeidsmarkt of een uitkering. Hij wil daarom het gesprek aangaan met alle Zeeuwse gemeenten: ‘We zullen hele duidelijke keuzes moeten maken, over wat wel en wat niet kan doorgaan.’

Onvoldoende regie
Nieuw ESF-geld is pas in 2021 te verwachten en waarschijnlijk pas in de tweede helft, denken ze in Goes. Tot die tijd wil Van der Reest de structuur intact houden en zorgen dat mensen met kennis en ervaring van de materie bij scholen en gemeenten behouden blijven, zodat in 2021 weer snel programma’s kunnen worden opgestart.

SZW zegt dat alle arbeidsmarktregio’s subsidie hebben kunnen aanvragen. ‘Het betreft een Europees programma met een afgebakend budget. Er komt in het huidige programma geen tijdvak meer voor de arbeidsmarktregio’s. Dit komt doordat de arbeidsmarktregio’s, in tegenstelling tot het verleden, erin geslaagd zijn de toegekende budgetten volledig te benutten.’ Dat het geld eerder op is, komt volgens het ministerie door effectievere begeleiding vanuit het ministerie en het doorvoeren van vereenvoudigingen in de verantwoording. In Zeeland denken ze daar iets anders over: het is nog steeds ingewikkeld en het ministerie heeft onvoldoende regie gehouden.

Gevolgen voor Zeeland:
Gebaseerd op de middelen die in de voorgaande periode zijn toegekend, betekent het vervallen van de derde ESF-tranche dat de scholen 400.000 euro aan ESF-subsidie per jaar missen (voor de schooljaren 2018/2019 en 2019/2020) en de gemeenten ruim 900.000 euro per jaar (kalenderjaren 2019 en 2020 ). De projectorganisatie van de centrumgemeente Goes mist de komende jaren financiële dekking voor ten minste 175.000 euro per jaar. Opgeteld: zeker 3,2 miljoen euro.

ESF van 2014 tot 2020: 510 miljoen euro
• Programma Duurzame Inzetbaarheid: 102 miljoen euro Van dat geld was in januari 2018 50 procent besteed aan 2800 adviezen om oudere werknemers inzetbaar te houden. Het loopt tot 2020.
• Programma Geïntegreerde Territoriale Investeringen: 25 miljoen euro Bedoeld voor de toegang tot werkgelegenheid en arbeidsmobiliteit voor de G-4 steden als onderdeel van subsidie voor een uitvoeringsplan. Dit geld wordt tot 2020 volledig besteed.
• Uitvoeringskosten SZW: 20 miljoen euro Voor Uitvoering van Beleid, de projectorganisatie van het ministerie van SZW.
• Programma Actieve Inclusie: 363 miljoen Aangevraagd door gemeenten voor het uitvoeren van activiteiten gericht op actieve (sociale) inclusie voor gemeentelijke doelgroepen en voor (ex)leerlingen van Praktijkonderwijs (Pro) en scholen voor voortgezet speciaal onderwijs (VSO), het UWV en de Dienst Justitiële Inrichtingen van Justitie, die de toegekende subsidies verdubbelen. In totaal wordt er dus zeker 726 miljoen aan uitgegeven.

De verwachting bij gemeenten was dat de 363 miljoen in drie tranches verdeeld zou worden. Eind 2017 werd al duidelijk dat het geld vrijwel op was en dat 2020 niet gehaald zou worden. In januari informeerde verantwoordelijk staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken) de Tweede Kamer daarover. Volgens SZW zijn met het geld 100.000 mensen geholpen aan kwalificaties voor toetreding tot de arbeidsmarkt.