'Aanzienlijke problemen’ re-integratie ex-gedetineerden

Gemeenten hebben de begeleiding van ex-gedetineerden niet op orde. Dat signaleert de Landelijke Cliëntenraad (LCR). Gemeenten horen de regie te voeren over de verschillende instanties waarmee ex-gedetineerden te maken krijgen bij terugkeer in de maatschappij. Vaak ontbreekt die regie of is die gebrekkig.

Verschillende problemen

Jaarlijks komen ongeveer 30.000 mensen uit detentie. Veel van deze mensen kampen met verschillende problemen. Uit eerdere onderzoeken door Het wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving blijkt bijvoorbeeld dat de meesten een laag opleidingsniveau hebben: twee derde heeft geen startkwalificatie.

Geen ID-kaart

Naar schatting heeft ongeveer de helft te maken met schulden. Ook heeft bijna de helft een licht verstandelijke beperking. En zo’n 15 procent van de ex-gedetineerden heeft na vrijlating geen gelding ID-bewijs. Dat leidt tot allerlei problemen. Het traineert bijvoorbeeld het aanvragen van een uitkering, of het inschrijven voor een sociale huurwoning. Hierdoor kan het in de praktijk nog maanden duren voordat iemand dat soort basale zaken op orde heeft.

Voorzieningen ontbreken

Om een nieuwe start te kunnen maken is de juiste begeleiding bij deze problemen van groot belang. Hoewel de gemeente verantwoordelijk is voor die begeleiding laat onderzoek steeds zien dat dit niet altijd goed gaat. Medio vorig jaar concludeerde de Inspectie Justitie en Veiligheid al dat Re-integratievoorzieningen voor gedetineerden ontbreken. Vooral kleinere gemeenten hebben geen voorzieningen voor de doelgroep.

Lastig

De LCR concludeert dat gemeenten over alle terreinen waar ze zouden meten ondersteunen tekortschieten. Re-integratie hangt nu heel erg af van de persoonlijke inzet en de betrokkenheid van enkele medewerkers, omdat veel dingen niet structureel geregeld zijn. Verder zijn er grote belemmerende factoren, zoals de woningnood, het niet verkrijgen van een VOG, en de bijzondere aard van schulden. Een schuldenlast die ontstaat door een vermogensdelict vallen niet onder ‘de schone lei’. Daarom kan een regulier traject in de schuldregeling niet worden gevolgd.

Advies

De LCR vindt dat er meer empathie met komen voor de doelgroep. ‘Niet risicobeheersing maar bestaanszekerheid en participatie moeten centraal staan. Over de inzet van de VOG moet een dialoog worden gevoerd, om ervoor te zorgen dat er meer maatwerk mogelijk is.’ Verder adviseert de cliëntenraad om budgetten van gemeenten te oormerken, en om al in gevangenis aan de slag te gaan om een ID, uitkering, zorgverzekering en bankrekening meteen na invrijheidstelling beschikbaar te hebben. Ook wil de LCR schuldhulp verplichten. Iedere ex-gedetineerde zou volgens de LCR een eigen hulpverlener moeten krijgen.